Ruturaj Basant | Batiyan Dourawat | Musical Musings | Ashwini Bhide Deshpande
[गायन छोड़कर वीडियो की कहन मराठी में है। हिन्दी उपशीर्षक के लिए बटन क्लिक करे]
"बतियां दौरावत..." की पहली बात!...
कुछ साल पहले मैंने ‘ऋतुराज बसंत’ नाम से दैनिक "लोकसत्ता" (मराठी) में एक लेख लिखा था। वह पूरी तरह से "गद्य" और "पठनीय" था। अब होली के मौके पर मैं इसका दृकश्राव्य रूपांतरण प्रस्तुत कर रही हूं। - शास्त्रीय संगीत में राग, बंदिश और उपशास्त्रीय संगीत के होरी, चैती आदि गायन प्रकारों में दिखाई दे रहा वसंत रितु का मनमोहक दृश्य।
अब कुछ “बतियां दौरावत” के बारेमें :
-- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- -- --
चालीस साल पहले जब मैंने गाना शुरू किया था, गायन के कार्यक्रम केवल गायन के कार्यक्रम थे। इनमें कलाकारों का प्रारंभिक परिचय केवल 'गद्य' भाग था, 'compering', 'commentary', या 'विवेचन' इत्यादि “बतिया” नहीं हुआ करती थी। कई कलाकार, उस रागका नाम तक नहीं बताते जिसे वे गाने जा रहे हैं। वे कहा करते थे,
"हम जो 'कहना चाहते हैं', गायन के माध्यम से ही कहेंगे। उसके लिए 'टिप्पणी' क्यों?"
या,
" जो कलाकार गायन के माध्यम से अपनी “बात” नहीं कह सकते, वे मंच से बोलते हैं!" …
अपने रागगायन से कुछ ”बात” बन जानी चाहिए, श्रोतागण तक पहुँचनी चाहिए यह सिद्धांत तब भी महत्वपूर्ण था और आज भी है। यह “बात” क्या होती है? ताल- सुर में बिना गलती के गाना, रागनियमों को बनाए रखना और आस-पास के अन्य रागों से अपनी छबी अलग रखना, बंदिशों की लय और ताल का संतुलन ठीक रखना और राग के अंगों - आलाप, बोल आलाप, बोलतान, तान, सरगम - के सामंजस्य को बनाए रखना यह सारी चीजें राग गायन के लिए आवश्यक तो हैं लेकिन केवल इनसे “बात” नहीं बनती। यह बहुत ज़रूरी है कि कोई “बात”' - जो कलाकार की अपनी है - राग प्रस्तुति से पैदा होनी चाहिए।
वास्तव में यह “बात” न तो शब्दों में कही जा सकती है और न हि कहने से समझी जा सकती है। संगीत “अनुभव” की चीज है। जिस प्रकार हिमाच्छादित चोटियों पर प्रात:कालीन सूर्य की किरणें पड़ने पर कंचनजंगा का जो सुनहरा दर्शन होता है, किसी उत्कृष्ट छायाचित्र द्वारा या किसी प्रतिभासिद्ध वाणी द्वारा किए गये वर्णन से “अनुभव” नहीं किया जा सकता, उसी प्रकार राग संगीत का अनुभव करने के लिए हमें तन, मन, तथा चित्त के साथ स्वयं उपस्थित रहना जरूरी है।
आज समय बदल गया है। हम गायक शुरू में उस राग के बारे में कुछ बताते हैं, जिसे हम प्रस्तुत करने जा रहे हैं - राग का संक्षिप्त विवरण, चुने गए बंदिश के रचनाकार, इत्यादि। श्रोतागण भी बदले हैं। भले ही पहले के गायक राग के नाम की घोषणा नहीं करते थे, लेकिन उस समय के श्रोता बंदिश के बोल 'काहे हो...' सुनते ही गौड़ मल्हार, या 'जियरा तरसत ...' यानी जयजयवंती यहाँ तक पहचानते थे। आज के श्रोता एक क्लिक से आधे क्षण में इसकी जानकारी पाते हैं...
इस पृष्ठभूमि पर मैं “बतियां दौरावत…” की यह पहल कर रही हूं। निश्चित रूप से मैं वो “बात” तो पैदा नहीं कर पाऊंगी, फिर भी मेरे प्रिय श्रोताओं के साथ जुड़ने और कुछ 'बातें' करने का अवसर ले रहीं हूँ। मैं इस सत्य से पूरी तरह वाकिफ हूं कि आज दो हजार वर्षों से चली आ रही रागसंगीत की इस सशक्त परंपरामें, मैं कोई नया विचार पेश नहीं कर रहीं हूं, ‘बात’ तो बुजुर्गों ने पहलेही कह दी है, मैं केवल दोहरा रही हूँ।
मैंने इस प्रयास के तहत विभिन्न शृंखलाएँ शुरू करने की योजना बनाई है। चाहे वह 'रागोंकी तस्वीरें' हो, 'कहानी बंदिशकी' हो, या कुछ बिखरे हुए विचार... किस किस से क्या “बात” पैदा होती है यह जानने, सुनने, और इसका अनुभव लेने के लिए मैं उतनी ही उत्साहित हूं जितने कि आप
Written & Presented by: Dr. Ashwini Bhide Deshpande
Creative Ideation: Amol Mategaonkar
Audio & Video: Amol Mategaonkar, Kannan Reddy
Special Thanks to: Dr. Meenal Mategaonkar, Akanksha Mategaonkar
Opening Title Photo Credit: Varsha Panwar
#HindustaniClassicalMusic, #Basant, #MusicalThoughts #Hori #Chaiti
Пікірлер: 152
अश्विनी ताईच्या गाण्याबरोबरच बोलणही ऐकत रहावेसे वाटते ❤️ किती सुरेख शब्दात सगळं वर्णन केलय 👌👌🙏🙏
अप्रतीम.... "खजिना" ...केवळ हाच शब्द समर्पक... ज्याला जे उचलता येईल ते म्हणजे साहित्यीक, सांगितीक हिरे, मोती, माणिक सर्व एकत्रच उपलब्ध.....🙏
अश्विनीताई अत्यंत अभ्यासपूर्ण सांगीतिक आलेख आपण मांडला आहात अतिशय सुंदर🙏🙏🙏🙏🌹
खुपच सुंदर विश्लेशन🙏🙏
Ashwiniji, I bow to you again and again for your work and contribution.
Ashwini tai, you are a genius! Your thoughts, music, its presentation... literally everything is brilliant! For this generation of singers, you are the peak of Hindustani music. साष्टांग प्रणाम!
तुमचे लिखाण देखील तुमच्या संगीता प्रमाणेच प्रगल्भ आहे. 👌🙏
Apratim. Khup shodhak, abhyasak sadari karan. Sahityik pan khup narnirale shabd. Ha tumacha sahityik rang mahit navhata.
वाहवा.... होरी साजरी झाली!!!!! बसंत, चैतीचे सूर!!!!! अश्विनी ताई अगदी अलगद बोट धरून वसंतात नेलत!!! खूप खूप खूप धन्यवाद या मेजवानीसाठी!!!!
I am able to understand your Marathi. Nice explation.
Khup masst 🙏🏻🙏🏻🙏🏻🎉🎉
Very nicly and emotionally described. Thanks and Pranm🙏
आपने बसंत राग के संदर्भ में हवेली संगीत का उल्लेख किया वास्तव में शुद्ध नाम अष्टछाप पुष्टिमार्ग के पद है जो शुद्ध रूप से ध्रुपद की विशुद्ध गायकी जो अति प्राचीन काल से चली आ रही थी उसमें नोमतोम आदि प्रदर्शन प्रयोग का अभाव होता था भगवान कृष्ण का ध्रुपद यानी राजा रूप में पदो में गुणगान होता था जो शुद्ध ब्रज भाषा में होता था और अभी भी पुष्टिमार्गीय मंदिरों में गायी जाती ही
I could listen to Ashwiniji for hours upon hours, thank you so much for these beautiful musings! I cannot wait for more. If we can support in any way with subtitles or translations, please let us know.
@ashwinibdesh
Жыл бұрын
Thanks for your generous compliments and your offer to help. I am attempting hindi subtitles.
@ashwinibdesh
Жыл бұрын
हिन्दी उपशीर्षक अब जोड़ दिये है।
So knowledgeable Ashwiniji's. 🙏🙏🙏
गायिकेचे बोलणेही गाणेच असते ह्याचा प्रत्यय अश्विनी ताईंच्या ह्या सादरीकरणात आहे🙏ताई खूप अभ्यासपूर्ण आणि अनमोल माहिती देणारे सादरीकरण.. धन्यवाद 🙏
प्रिय आई, खूप खूप कृतज्ञता !!
नमस्कार अश्विनी ताई नी ख़ूबच सुंदरते ने वसंत राग से संजविले आहे ।असे वाटते की त्याने बोलताच राहावे
Khup Chand 🙏🙏🙏
आ हा अश्विनी ताई ! किती सुंदर लिखाण व प्रस्तुती !! As inspiring and enriching as your music. Many thanks for sharing these wonderful musings. होळीच्या हार्दिक शुभेच्छा 🙏🌸
आपका यह ऋतुराज बसंत का episode सभी संगीत श्रोताओं के लिए ज्ञानवर्धक औऱ आनन्दमय रहा है। right music at right टाइम। इस सुंदर प्रस्तुति के बदल आपको धन्यवाद। कुँवरश्याम घराने के कुँवरश्याम जी से लेकर गुनी गंधर्व पंडित लक्ष्मण प्रसाद जयपूर तक सभी गवइयोने ने अपने अपने अन्दाज़ मैं ढेर सारी होरी की अदभूत रचनाए की है। यदि इस परंपरा/ घराना की चंद बन्दिशों का उललेख किया होता तो अधिक आनंद आता। यह मेरी ओर से सिर्फ सुज़ाव है आग्रह नही।
कितीही वेळा ऐकावं, तल्लीन होऊन जावं... श्रीमंत केलेत आम्हाला!
Kya baat hai.
वाह! फार सुंदर झाली सकाळ... लिखाण आणि सादरीकरण दोन्ही अप्रतिम 🌿🙏
वा वा 👌🏼. किती संदर्भ, किती वैविध्य. सहजपणे केलेली गुंफण. वसंताचा आनंद द्विगुणित झाला.
Sunder ❤
आपकी वाणी के साथ गायन और रागों पर विवेचन अत्यंत मन मोहक एवम् लाजवाब, बेजोड़ है
माझ्या आवडत्या गायिका. काय आवाज काय उच्चार, शब्दफेक. कान आणि डोळे काय बिशाद दुसरीकडे हटतील
So beautifullly explained
Excellent!! Thanks & regards. Would have been understood if the discourse had been in Hindi or English, please.
वा! अप्रतिम भट्टी जमली आहे.
@ashwinideshpande31
Жыл бұрын
🙏
किती सुंदर. नजाकतीने पेश केलंय. पं. बिरजू महाराज आणि माननीय गिरीजादेवी यांचा किस्सा तर डोळ्यांत आनंदाश्रू आणणारा. आता प्रतीक्षा पुढच्या भागाची. 🙏🏻
This is the best way to share Holi greetings with everyone :) So soulful, enriching and engaging. Thank you so much Ma'am, you're our most favourite artist. Eagerly waiting for whatever's next 💞
वसंतात पळस फुलतो,त्याला केशरी रंगाच्या फुलांचा च बहर येतो.(वैराग्याचा रंग)बसंत बहार ला वृक्ष आणि वेलीची दिलेली उपमा..अतिशय सुंदर
Such a sweet melodious voice even at this age... One of theost admirable classical vocalists of our times..
Brilliant 🙏🙏
🙏🙏🙏
Khupcha apratim Tai 🙏
Tai, thank you so much for today's video. तुमचे लिखाण ही किती poetic आहे! ऐकत रहावेसे वाटते. कबीर आणि मीरा यांच्या रचनांबद्दल ही तुमच्याकडून जाणून घ्यायला आवडेल. ❤️🙏
@sangitamistry7536
Жыл бұрын
Q ki
कसली तारीफ करू? उत्कृष्ट गायकी साठी आपण प्रसिद्ध आहातच. या कार्यक्रमाचे सुंदर विवेचन.... जर मनात विचार असेल! निसंकोच तीन तासाचा कार्यक्रम सादर करा .रसिक निश्चितच बोरा होतील.
Ruturaj Basant- Batiyan Dourawat. Apratim Guruvarya Smt Ashwini tai ji. Wah wah 💐
फारच सुखद आणि सुरेख आहे हे प्रस्तुतीकरण..अतिशय सुरेल आवाजात इतकी छान अभ्यासपूर्ण माहिती मिळाली..पुढच्या वेळी आणखी काही रागांबद्दल अशाच पद्धतीने ऐकायला आणि पहायला नक्कीच आवडेल ताई..
चैत्रातला सुगंधी बसंत पेरलात आपण. धन्यवाद मॅडम.
अश्विनीताई! अप्रतिम बतिया! अभ्यासपूर्ण माहिती तर मिळालीच पण आपला तानपुरा, तबला विरहित शुद्ध स्वर ऐकतच रहावासा वाटला!बसंत बहार,होरी चैती ने श्रवण तृप्त झाले!!
अत्यंत सुरेख शब्दात तुम्ही मांडले आहे. आणि प्रत्येक गोष्ट डोळ्यासमोर उभी राहते आणि तुमच्या आवाजने पूर्ण मैफिल जमते आहे. खरं तर गाण्याच्या क्लास मध्ये बसलो आहोत आणि तुम्ही एक एक गोष्टी उलगडून सांगत आहात असे वाटते. खुप मनापासून धन्यवाद 🙏🏻🙏🏻
वाह क्या बात है. शब्द, सुर आणि विवेचना यांचे जणू त्रिवेणी संगम.. खरोखरी अप्रतिम. अगदी आगळा वेगळा उपक्रम..
खूप सुंदर… बघायला ऐकायला फार छान वाटलं. परत परत बघावासे वाटणारे content.
अश्विनीताई, अतिशय सुंदर. अत्यंत अभ्यासपूर्ण. सुरेख शब्दात वर्णन. लिखाण, सादरीकरण अप्रतिम. 🙏🙏🙏
सुरेख, रसाळ, अर्थगर्भ तरीही सहज, सोपे, सरळ, निर्व्याज विवेचन. सकाळ प्रसन्न झाली आणि बसंत अधिक जवळचा झाला ❤️
निव्वळ अप्रतिम,मा शारदा स्वतः
🙏🙏 नेहमी प्रमाणेच अप्रतिम प्रस्तुति 👌👌 ऐकताना जणू काही दृश्य समोरच उभे राहिले... 👏👏👏 🙏🙏
केवळ अप्रतिम...ताई, किती अभ्यासपूर्ण आणि तरीही रंजकतेने तुम्ही हा विषय मांडला आहे... तुमच्या प्रतिभेला त्रिवार नमन 🙏
🙏🏻🙏🏻🙏🏻आम्हाला खूप काही शिकायला मिळणार आहे ताई 🙏🏻🙏🏻🙏🏻
संगीतावर लिहिलेले प्रासंगिक लेख आवडत होते. आता ह्या दृकश्राव्य माध्यमातून आपले संगीत विचार ऐकायला मिळणार आहेत ह्याचा आत्यंतिक आनंद होत आहे. पुढील भागांची प्रतीक्षा. सादर प्रणाम.
Such an enriching sharing of the greatness of our music with such a beautiful description. Feeling blessed to be able to be a witness to these musings.🙏
किती छान समजावून सांगता तुम्ही..... आणि तुमचे गाणे ऐकणे म्हणजे तर मेजवानीच.........
अप्रतिम ! मालिका रंगतदार होणार.
Ohh wow I wish this would be in Hindi or English!!😍⭐️🙏🏻😇
@ashwinibdesh
Жыл бұрын
जी, मूल रूप मराठी में था। इसका हिन्दी भाषांतर करने की कोशिश मैंने की पर वहीं अभिव्यक्ति, वही भाव नहीं बन रहा था। आगे की सत्रों में ज़रूर प्रयास करूँगी। English subtitles will not convey the same meaning.
@ashwinibdesh
Жыл бұрын
हिन्दी उपशीर्षक अब जोड़ दिये है।
अतिशय सुरेख वर्णन अश्विनीताई. वसंताचा माहोल अगदी सही न सही तयार झाला. धन्यवाद!
Excellent presentation by Ashwinijii .
It was an awesome presentation!! It has so much of knowledge, thought provoking. Like your singing, the script and the way you speak, content is just too good !! Saadar pranaam!!
खूपच छान अश्विनीताई🙏🙏 केवळ अप्रतिम
अभिनंदन, धन्यवाद इतकं अर्थपूर्ण व रंजक पद्धतीने व अभ्यासपूर्ण ,एकदा ऐकून समाधान नाही झाले, सखोल माहिती व रसाळ विवेचन, अप्रतिम लिखाण.माझे शब्द तोकडे पडत आहेत. ताई , केवळ अप्रतिम
गाण्यासारखं तुमचं बोलणं पण इतकं प्रवाही, सहज, सुरेख आणि लोभस कसं हे मला अजून कळलेलं नाही...
very nice mam big fan of your singing god bless you mam 🙏🙏🙏🙏🙏
Ashwini Bhide Tai, beautifully presented
गायन आणि वर्णन खूपच सुंदर
सुंदर ... संगीताबरोबरच साहित्यावर आणि भाषेवरही उत्तम प्रभुत्व आजकाल दुर्मिळ होत चाललेलं आहे ...
ताई तुमच्या सांगीतिक, साहित्यिक आणि काव्यात्मक प्रतिभेला मनापासून नमस्कार!
अहा ! इतकी सुंदर सांगीतिक मेजवानी! खूप धन्यवाद अश्विनी ताई!
ऐकत राहावं आणि समजुन घ्यावं असंच सर्वकाही।
अप्रतीम. फारच सुंदर
किती सुंदर.. ऐकत रहावे 👌🏼
Stutya upakram. Very well thought, scripted and executed. Flawless!
ताई, आज खूपच अनमोल अशी माहिती सादरीकरणासह मिळाली. बऱ्याच वेळा गद्यामध्ये रागाचं वर्णन असतं पण गाऊन दाखवले कि जास्त समजतं, त्यासाठी तुमचे मनापासून आभार ! पुढल्या व्हिडीओची वाट पाहत आहे
वसंत वैभवाचे खूपच बहारदार सादरीकरण अश्र्विनिताई👌😍🙏
Waiting for next episode mam
फार सुंदर वर्णन अप्रतिम निवेदन! Beautiful! Please keep more of these coming! अतिशय स्तुत्य उपक्रम आहे.
Thank you for this series tai. Really insightful
अतिशय सुंदर 👌 👌 🙏
Excellently written and beautifully presented. Very eloquent. 👏🏼👏🏼👏🏼👌🏻👌🏻👌🏻.
Ashwinitai , you explain this so beautifully 🤗🤗
अतिशय सुंदर वर्णन. मन तृप्त झाले हो. अभिनंदन अश्विनीजी 🙏🏼
वाह वा 👌👌👌फारच सुंदर 🙏
Very informative. Thank you Tai
किती सुंदर एपिसोड आहे ... Really appreciative.
Wah kiti sundar! Thank you tai 🙏🙏🙏🙏
ताईंनी राग अक्षरशः जास्वदांची पाकळी उमलावी तसा सांगितला आहे.. जास्वंदी ला सुवास नाही.. ताईंच्या विश्लेषणाला सुवास automatically आला आहे.. :) ❤️
You are a Treasure of Hindustani Classical 🌹🌹❤️❤️
I request please add subtitles for those who don’t understand marathi😇🙏🏽
@ashwinibdesh
Жыл бұрын
जी, मूल रूप मराठी में था। इसका हिन्दी भाषांतर करने की कोशिश मैंने की पर वहीं अभिव्यक्ति, वही भाव नहीं बन रहा था। आगे की सत्रों में ज़रूर प्रयास करूँगी। English subtitles will not convey the same meaning.
@ashwinibdesh
Жыл бұрын
हिन्दी उपशीर्षक अब जोड़ दिये है।
@bimal51ngh93
Жыл бұрын
@@ashwinibdesh thank you very much😇
Ashwini Ji Aap Debi Saraswati Hae, Apako Pronam, Aap Mujhe Shikhaiega ? May Prayag Sangeet Samity Allahabad Se B.Musc ( Sangeet Prabhakar) kiya Hua Hay, Lekin Abhi Bronchial Asthama ke karan Ar Ga nehi pati hu, Esilie mera mon me Bahut Dukh Hae, Job May Young Thi Tab Bageshree, Behag, Joy Jayanti, Basant, Malkosh, Sohini, Lalit, Eahi Sab Rag kitna Asani se Gate te, Abhi Ehi Sob Rag Sunse Ankh me Pani Ajata hae, My Fabourite Rag is, Malkosh & Miyamallhar.
सुंदर विवेचन. 🙏👌👍
So pure Ashwini ji💖💌
फार छान लेखन अणि गायन !
Kiti goad goad❤️❤️🙏🙏🙏🙏
खूप छान 🙏🙏
🎶वाह !! क्या बात है !!!🎵🤩🙏🎼😍🙏🎵
लिखाण आणि सादरीकरण अप्रतिम!
खूप सुंदर सादरीकरण
अप्रतिम शब्दांकन आणि विश्लेषण !😇🙏