Ik presenteer u het grootste samenhangende Renaissance-gelui in de Lage Landen, hetwelk zich in Gouda bevindt.
0:34 luidklokken
9:00 beiaard (eerste kwartier)
De kerk: De kerk is niet alleen recordhouder op het gebied van de geluien - nee, ze is met 123 meter lengte ook nog eens de langste kerk in Nederland. Een van de bijzonderheden zijn eveneens dat de gebrandschilderde ramen uit 1555-1603(!). Het bijzondere aan de taferelen op de ramen is dat ze zowel katholieke (de 12 Hl. Apostelen), als ook protestanse en zelfs profane elementen bevatten, zoals het Leidens Ontzet en de Inneming van Damiate.
In 1280 begon met het bouwen van een kapel. In 1300 vergrootte men al snel de kerk met zijbeuken, een toren maar ook een verlenging van het schip, dit proces gebeurde tot 1510. Toen werd de kerk ingewijd, na 3 andere inwijdingen. In 1552 werd de kerk gedeeltelijk verwoest, de bouw werd niet ingrijpend gewijzigd.
Na de overname door de protestanten wordt het interieur echter sterk gewijzigd. Zo goot men een nieuw gelui. Daarnaast werden enkele grafkapellen gebouwd. Van 1732 tot 1736 werd het nu nationaal bekende Moreau-orgel gebouwd. In 1976 werd het gerestaureerd.
Het gelui: De klokkengeschiedenis is ver terug te leiden. In 1403 hing op zijn minst één uurklok, die waarschijnlijk bij de bouw van de toren omstreeks 1350 werd gegoten. In 1554 werden drie grote luidklokken gegoten, welke de namen Salvator, Martinus en Johannes Baptist droegen.
In 1561 werden twee kleinere (luid?)klokken gegoten door Thomas Both: Maria en Gabriël. Bijzonder om aan te merken is dat de Gabriëlklok een oude kleinere klok vervangt, die in 1552 de brand had overleefd. Zo resulteerde dit in een gelui van 5 klokken.
In 1605 was men niet meer tevreden met dit gelui. De klokkenspijs van de oude klokken werd gebruikt om (ten minste) vier klokken te laten gieten. De opdracht kreeg de Kamper klokkengieter Hendrick Wegwaert. Kennelijk bleef een klok uit het oude gelui over, de grootste klok (St. Johanes Baptist), maar functioneerde toen als slagklok. In 1691 klonk ook deze klok niet meer in Gouda, maar werd verkocht aan de Rotterdamse gieter Ouderogge.
Schijnbaar is in de loop van de tijd een vijfde luidklok van Wegewaert uit 1605 verplaatst naar de Barbaratoren, hoewel het nog niet archivalisch bevestigd is, dat deze ook voor de Janskerk is bedoeld.
In de dakruiter hangen heden twee klepklokken, die echter wel met as en luidwiel zijn aangebracht, gegoten door Taylor, zij kwamen uit de uitbreiding van de beiaard.
De beiaard: In 1521 werd eveens een voorslag gegoten, die in 1561 werden aangevuld met twee luidklokken. Uiteindelijk bestond deze beiaard uit achttien klokken. Toen bleek dat de technieken voor het gieten van beiaarden beter waren geworden, wendde men zich tot de befaamde Pieter Hemony, die in 1676 een grote beiaard va drie chromatische(!) octaven goot. Er werden in de loop van de tijd ook de "afgedankte" Hemonyklokken door klokken van Taylor, Petit & Fritsen en ook Eijsbouts vervangen. Velen van hen zijn nog steeds bewaard, maar niet meer in gebruik. Er werd in 2001 een nieuwe tractuur met nieuwe klepels aangebracht, en 31 nieuwe klokken. Twee Hemonyklokken die sinds 1930 in de kelder van Museum Gouda hadden gestaan, keerden terug in de beiaard, nadat er nieuwe kronen werden aangelast, en nadat hun toon omhoog werd gestemd.
Opname: vrijdag 25 december 2015, ca. 9:30. Het betrof de luiding voor de dienst van 10:00. Om 9:45 was tevens een luiding.
De belichting is niet helemaal in balans, maar alles is nog wel duidelijk zichtbaar.
Bronnen: P. H. A. M. Abels, Duizend jaar Gouda: een stadsgeschiedenis; Beschryving der stad Gouda, Ignatius Walvis; site Janskerk Gouda, Wikipedia-pagina Janskerk Gouda, evenals de Enkhuizer Klokkengieters (Th. Postma) en de pagina van Gouda op carillontorens.com.
Dankjewel Joeri voor het koetseren en meekomen, en Gideon voor het organiseren en openstellen van de toren, die vandaag zijn verjaardag viert!