ҚҰРАЛАЙДЫҢ САЛҚЫНЫ, ҚАСҚЫРДЫҢ ӘРЕКЕТІ ЖӘНЕ БАСҚАСЫ ЖАЙЫНДА
Құралайдың салқыны - мамыр айының аяғына таман соғатын суықтық. Бұл кезде киіктер құралайларын желге қарсы өргізеді.
Иә, жаңа туған төлдің шаранасы осы күнгі қатты желден жыртылып, не жаңбырмен шайылып, лақ орнынан түрегелетін болған. Жел мен жауын бір тазартқыш тәрізді, шынықтырады, жаңа туған ( отар-отар киіктердің төлдеуі 2-3 күнге созылады ) лақтарды ширатады. Осы күндері Құдайдың әмірімен қасқырлар "ораза" ұстайды. Олардың тістері қақсап, ет жеуге зауқы соқпайды, тіпті бірдеңе жемек түгілі аң аулауға да шықпайды. Қасқырлардың бұл кезде азығы желден болады. Иә, ауызашары болады, ондада кешкісін жеміс жеуі мүмкін. Орманды жердің бөрісі "қасқыр жеген" сияқты удай ащы, қызыл жеміспен құрсағын алдайды, ал ауыр асты ойына да алмайды. Ал далалық жердің қасқыры жуа секілді ерте көктемде көтерілер дәрілік шөптермен қоректенеді. Қасқырлардың осы мезгілде осындай күйге ұшырайтынын білетін әлсіз аңдар олардан бой тасалап қашуды да қоюы ғажап емес. Өйткені, олар да азулы көршілерінің "ораза тұтып" жүргенін жақсы біледі. Міне, Құдайдың кереметі! Қасқырларға осылай істетіп қойған! Бөрілер тек аңдар жаңа туған төлдерін жерден көтеріп, өздігінен жүріп-тұра алатын, жауынан қашып құтыла алатын жағдайға жеткенше оразадан шықпайды.
Осы аралықта біз білетін киіктер жаңа туған төлдерін, лақтарын емін-еркін өргізіп әкетуге мүмкіндік алады. Иә, бірақ киіктерге қасқырдан басқа аң-құстар өш келеді. Мәселен, түлкі, қарсақ сияқтылар. Олар биік төбеден барлау жасап, киіктің лағын көздейді. Бірақ жас төл олардың көзіне оңай шалына қоймайды. Себебі, киіктің жаңа туған лағы туа салысымен күннің көзін бағады. Күнбағыс өсімдігі сияқты күннің көзі қалай қарай ауса, солай қарай түзеліп жатып, яғни көлеңкесін жерге түсірмеуге тырысып, басын бауырына тығып, жұп-жұмыр болып жиналып, жермен-жексен күйге түседі. Өзін жасырады. Киіктің лағына бұл білім қанмен, текпен дарыса керек. Құдайдың берген қасиеті дейсің! Сосын біз даламызда киік саны көбейіп кетті деп дабыл қағамыз. Малшылар солай деп жатады. Ал егер киіктер болмаса қыс кетіп, жаз шыға өріс улы шөптерге толы болады. Қарапайым жусан, изен, бетеге тағы басқасының үй жануарына жақпайтын, жесе асқазаны уланатын токсиндері болуы мүмкін. Киіктер сол улы шөптерді отап кетеді. Бірақ содан кейін шыққан шөп малға пайдалы болады. Мұны бұрынғы қазақ білген. Сондықтан бізге киік шаруашылығы керек сияқты. Оларды қой мен ешкі құсатып бақпағанменен көктемнен соң жаздан қара күзге шейін, қыс келгенше, мал қораға кіргенге дейін бағып ұстайтын қорықтар болса жақсы. Әйтпесе, жыл сайын естіп жататын малшы-шопандардың арыз-шағымының да жаны бар. Оны да ескеру керек және оң шешімін алуға болар деп ойлаймын. Иә, киіктер көктемгі даланы қар астынан шыққан уыты күшті улы өсімдіктерден тазалайды, сөйтіп сақиналы мүйізіне дәрі жинайды. Киіктер сексеннен астам шөппен қоректенеді. Олардың басымы улы шөптер. Соның салдарынан кейде өздері де аусыл, пастерелез секілді ауруға ұшырап, өліп жатады. Киік мүйізінің қара базарда аса бағалы болатыны улы өсімдіктерден өзінің бойына, яғни мүйізіне дәрі жинауынан, осы себептен киікке қаскерлер өш болып келеді. Киіктің мүйізі медицина саласына ауадай қажет шикізаттың бірі де бірегейі. Жылан уынан кейін екінші орынға шығатын бағасы бар қыруар дәрі-дәрмектің көзі, өзегі киіктің мүйізі дер едік.
Құрметті менің тыңдармандарым Арнама Тіркеліп қолдап кетініздер лүпіл басып пікір жазып кетініздер #аудиокітап қызықты әңгімелерyoutube.com/@San_turli_tagdir...