"ሿሚ እና ተሿሚ፤ አጥፊ እና ጠፊ"
የቺሊ ፕሬዝደንቶች ስለነበሩት ኮምኒስቱ ሳልቫዶር አሊንዴ እና አምባገነኑ ጄኔራል አውግስቶ ፒኖቼ ታሪክ ከዝግጅቱ ይከታተሉ
...................................................................................
ከመካከለኛው ወገን በሚባል ቤተሰብ ውስጥ የተወለደው አሌንዴ በ 1932 በቺሊ ዩኒቨርሲቲ የሜክሲስት ተሟጋች በሆነበት በሜይቫይድ ዲግሪያቸውን ተቀብለዋል. በቺል ሶሻሊስት ፓርቲ (1933 እ.ኤ.አ.) ተመሠረተ. ወደ 1937 የህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ከተመረጠ በኋላ (እ.ኤ.አ. 1939-42) በፕሬዝዳንት ፔድሮ አልጊሬ ክሬዳ ውስጥ በነጻነት የሰብአዊ መብት ተሟጋችነት ረዳትነት አገልግሏል. አልለንሰን በ 1945 ለህዝባዊ ማሟያዎቹ የመጀመሪያውን አሸንፈዋል.
አልንሰን በ 1952 ለመጀመሪያ ጊዜ በፕሬዚደንትነት ተሸነፈፈ እንጂ ህገ-ወጥነት ካላቸው የኮሚኒስቶች ድጋፍ በመቀበል ከሶሻሊስት ፓርቲ ተወግዶ ነበር. በአራት ሰዎች መካከል የመጨረሻውን አስቀምጧል. በ 1958 እንደገና በሶሻሊስት ደጋፊነት እና በወቅቱ የህግ ኮሙኒስቶች ድጋፍ በማድረግ እንደገና ተሯሯጠሪ ሲሆን ከጦረኛ-ሊበራል ፓርቲ Jorge Alessandri በጣም ተጠግቶ ነበር. በ 1964 ዓ.ም በክርስትና ዲሞክራት ኤድዋርዶ ፍሬሪ በድል አድራጊነት ተፈርሞበታል. እ.ኤ.አ. በ 1970 በተደረገው ስኬታማው ዘመቻ አሌንዳዴ የሶስት ሶሺያሊስቶች, የኮምኒስቶች, ራዲዶች እና ተቃዋሚ ክርስቲያናዊ ዴሞክራሲዎች ቡድን አባል በመሆን ያሸበረቀ ሲሆን, በሶስት ጎኖች የተመራው 36.3 በመቶ ድምጽ ነበር. ሆኖም ግን ታዋቂውን ሕዝብ ስለማያጣር የምርጫው ምርጫ በኮንግረሱ የተረጋገጠ ሲሆን ይህም በቀድሞው ጠንካራ ተቃውሞ ነበር. ሆኖም ግን የክርስትና ዲሞክራትስ የሚጠይቁትን 10 የነጻነት ህገመንግስታዊ ማሻሻያ ድጋፎች በተመለከተ እ.ኤ.አ. በጥቅምት 24, 1970 ተረጋግጧል.
እ.ኤ.አ. በኖቬምበር 3/1970 የተመረቀው ኦርሊን የቺሊን ማህበረሰብ በዴሞክራቲክ መስመሮች እና በዴሞክራሲያዊ ስርዓት መቆየትና የሲቪል ነጻነትን እና የህግ የበላይነትን ማክበር ጀመረ. የአሜሪካን የነዳጅ ዘይት ኩባንያዎችን ያለምንም ካሳ በመክፈል ከዩናይትድ ስቴትስ ጋር በመተባበር እና በአገሪቱ የውጭ ኢንቨስተሮች ላይ ጠንካራ እምነት እንዲያዳክም ያደርገዋል. የእርሱ መንግስት የግሉ የግል የማዕድን እና የማኑፋክቸሪንግ ዘርፎችን ለመግዛት እና የግብርና ማህበራት ጥቅም ላይ ለማዋል ሰፊ የግብርና ሀብቶችን ለመውሰድ እርምጃዎችን ወስዷል. ገቢ ለመሰብሰብ ለመሞከር, ከፍተኛ የደሞዝ ጭማሪዎችን እና የዝቅተኛ ዋጋዎችን አሽቆለቆለ. አልንዚን በመሠረታዊ ኢንዱስትሪዎች በኩል የተፈጠረውን የሂሣብ እጥረት ለማጥፋት ከፍተኛ ያልተደገፈ ምንዛሬም ታትሟል. በ 1972 ቺሊ በማገገም ምርታማነት, የወጪ ንግድ ወጪ መቀነሱ እና የግል ሴክተር ኢንቨስትመንት, የሟች የገንዘብ ኪሳራ, ሰፊ ሽግግሮች, እየጨመረ የመጣ የዋጋ ግሽበት, የምግብ እጥረት እና የሀገር ውስጥ አለመረጋጋት. ከዩናይትድ ስቴትስና ከምዕራብ አውሮፓ ዓለም አቀፋዊ የባለሙያዎች መስመር ሙሉ በሙሉ ደረሰ. አልለንንም የራሱን አክራሪ ግራፍ ደጋፊዎች ለመቆጣጠር አለመቻሉ የመካከለኛውን ወገን ጥላቻ እንዲጋፈጡ አድርጓቸዋል. በውጭ ጉዳይ ላይ ከቻይና እና ኩባ ጋር ግንኙነት ፈጠረ.
አሌንዴ ለብዙ ሰራተኞችና ገበሬዎች ድጋፍ አበርክቷል. በመጪው 1973 በኮንግሬሽን ምርጫዎች ላይ የምርጫው 44 በመቶውን አሸንፏል. የእርሱ መንግስት ግን በመስከረም 11 ቀን 1973 በአ Augusto Pinochet ከሚመራው ወታደራዊ መፈንቅለከ ፈረደበት. አኔንዴይ በፕሬዝዳንቱ ቤተ መንግሥት ላይ በተደረገ ድብደባ ሲሞቱ, የእሱ ሞት አወዛጋቢ ነበር. ወታደራዊ ባለስልጣናት እራሳቸውን እንዳጠፉ ተናግረዋል, ሌሎቹ ግን እንደሞቱ እና ራስን የመግደል ሙከራ እንደተካሄደ ያምናሉ. በ 1990 ሰውነታው ባልታየ መቃብር ውስጥ ተደምስሷል እና በሳንቲያጎ በይፋ ተሰብስቦ ቀርቧል. በፒኖኬክ አገዛዝ የተፈጸሙ ግድያዎች የወንጀል ምርመራ አካል እንደመሆኑ, እ.ኤ.አ. በግንቦት 2011 የአለንደን ሰውነት እንደገና በድጋሚ ይደመሰስና ሳይንሳዊ የብቁነት ስራዎች ተከናውነው ነበር. ውጤቱ ራሱን ያጠፋ እንደሆነ አረጋግጧል
........................................................................................................
በቺላፓይሶ, ቺሊ ውስጥ የተወለደው ቺላናዊ አምባገነን (1973-90). የጦር ኃይል መኮንን እንደመሆኑ በ 1973 የኦርሊንደውን መንግስት በመገስገስ ወታደራዊ መፈንቅለ መንግስት በመምራት በተራቀው ወታደራዊ መሪነት እራሱን አቋቋመ. እ.ኤ.አ. በ 1981 ራሱን የስምንት ዓመት ፕሬዝዳንታዊ ህትመት (1981 - 9) የሰጠው ህገመንግስት አፀደቀ. በ 1988 የተካሄደ አንድ ቅኝ ግዛት ከ 1990 ዎቹ ጀምሮ ፕሬዚዳንት ሆኖ ተቀበለው. ሆኖም ግን እስከ 1998 ድረስ የጦር ሠራዊቱን ሹመት አቆመ.
እ.ኤ.አ. በጥቅምት 1998 በሊን ከተማ በተያዘበት ጊዜ የስፔን ዜጎች ለዘመናት የዘር ማጥፋት ወንጀል እና ሽብርተኝነት ወንጀል ተከስሰው ፍርድ ቤት እንዲቀርቡ ከጠየቁ በኋላ በስፔይን ያቀረቡትን ጥያቄ ተከትሎ በተጠቂዎቹ ላይ የስፔን ዜጎች ነበሩ. በእስር ላይ በዩናይትድ ኪንግደም እና በቺሊ መካከል እና በቺኖቲክ ደጋፊዎች እና ተቃዋሚዎች መካከል በሲሊቪያ መካከል አለመግባባት ተከሰተ. በ 2000 መጀመሪያ ላይ ፒኖቴክ በዩኬ ውስጥ በሃላፊነት በእንግሊዝ እሥራት ተይዘው የሕግ ሥነ ሥርዓቶች ውጤቶችን በመጠባበቅ ላይ ቢገኙም የዩናይትድ ኪንግዶም መንግሥት በሽታው ጤነኛ በመሆኑ ምክንያት ወደ ቺሊ መለሰለት. የቺሊ የይግባኝ ፍርድ ቤት ፔኖኬክን የክስ ነጻነት ክስ ለመመሥረት ወሰነ እና በኋላ ፍርድ ቤት እንዲቀርብ ተደረገ.
እ.ኤ.አ በ 2001 የሳንቲያጎ የይግባኝ ፍርድ ቤት ክሱ በእብሪት ላይ ለመገኘት አዕምሮውን እንደማያከብር በመቁጠር ክስ እንዲመሰረትበት በመቃወም በ 2002 የቺሊ ጠቅላይ ፍርድ ቤት በሰጠው ክስ ላይ የክስ ሂደት እንዲቋረጥ አደረገ. ይሁን እንጂ በ 2004 ዓ.ም የይግባኝ ፍርድ ቤት ክስ መመስረቱን የፍትህ የመከላከያ ሠራዊቱን ገሸሽ አድርጎታል, ይህም በእሱ አገዛዝ ወቅት የሰብአዊ መብት ድፍጠጣ ወንጀል ክስ እንዲመሰረት መንገድ ይጠርጋል