Aдaмзaт бaлaсы жер бетінде пaйдa болғaннaн бері өзінің мaтериaлдық және рухани қaжеттілігін қaнaғaттaндыру үшін еңбек етіп келеді. Ислaм дінінде мұсылмaн баласына дүние және aқыреті үшін aдaл еңбек етуді басты назарда ұстайды. Құран Кәрімдегі қасиетті аяттарда еңбек, ізгі іс әрдайым иманмен бірге қосарланып, екеуі бір-бірінен ажырамас ұғым екендігі баса айтылған. Ол іс-әрекеттерге құлшылық, ғибадат істермен бірге адал кәсіп, отбасы, қоғам алдындағы жауапкершілік сынды дүниелік тіршілік істер жатады. Адам баласы күн көрісін, ризық-несібесін табу үшін жұмыс істеуге мәжбүр. Адам түгіл табиғаттағы жан-жануарлар да азаннан кешке дейін жейтін азығын табумен әуре. Әсіресе, ара мен құмырсқаның еңбекқорлығы біздерге үлгі болуы тиіс. Тіпті өсімдік әлемінің өзі қимылдап тұрады. Демек еңбек етіп әрекет ету, берекетті әкеледі. Алла Тағала «Жұма» сүресінің, 10-аятында:
«Намаз өтелген соң, жер жүзіне таралыңдар да Алланың мәрхаметінен несібе іздеңдер» деп, ризық-несібені еңбек ету арқылы табуға бұйырған.
ҚМДБ «Жеті рухани қазық» тұғырнамасында мұсылманның тұлабойында табылуы тиіс негізгі жеті көркем сипатты ұсынды. Атап айтқанда, имандылық, отаншылдық, білімділік, бірлік, еңбекқорлық, мәдениеттілік және әділдік негізін ұстану. Осы жеті сипаттың бірі - еңбекқорлық.
Ислам діні масылдыққа, жалқаулыққа салынуды құптамайды. Адам ата (Алланың оған сәлемі болсын) Алла Тағалаға ғибадат етумен қатар егін егіп, темір ұстасы болды, күнкөріс үшін құрал-сайман жасап еңбектенді. Қол қусырып, қайыр тілеп өмір сүру - нағыз ұят іс. Алла Тағала ақыл, сана, денсаулық, жігер бергеннен кейін әрбір адам бала-шағасын өз адал табысымен асырауға қамдануы керек. Дана халқымыз «Еңбек етсең ерінбей тояды қарның тіленбей» деген.
Еңбекқорлық мынадай жеті сипатта көрініс табады:
Еңбексүйгіш
Жауапты
Бастамашыл
Іскер
Ұқыпты
Майталман
Талапты
ҚҰРАН АЯТТАРЫ:
Бірінші аят:
«(Уа, Пайғамбар!) Еңбектеніңдер, істеген істеріңді Алла және Елшісі сондай-ақ мүминдер көретін болады. Содан соң көмескі мен әшкерені де білуші Аллаға қайтасыңдар. Ол сендерге не істегендерің жайлы мәлімдейді деп айт»[1].
Қысқаша түсіндірме: Бұл аятта адам баласы бір күнәлі іс істеп қойған жағдайда дереу тәубе ете отырып, артынан жақсы амалдар жасауын бұйыруда. Істеген жақсы амалдары Алла құзырында дәрежесін өсіреді, қияметте пайғамбарымызбен бірге тіріледі және одан кейінгі мұсылмандар пайда көреді.
Екінші аят:
«Адамзат тек еңбегіне қарай табысқа жетеді. Сөз жоқ, еңбегінің нәтижесін жедел көреді. Соңыра оған еткен еңбегінің бодауы толық беріледі. Күдіксіз соңғы баратын жерің Раббың»[2].
Қысқаша түсіндірме: Бұл өмірде адамзат адалдық жолында ерен еңбек етуімен үлкен табысқа қол жеткізіп, Алла Тағаланың берген нығметіне бөленетінін атап көрсетуде. Яғни, әрбір еңбектің адал, дұрыс болуына мән беруге шақырып, соңғы барар жерің Раббыңның құзыры деп ескертуде.
Үшінші аят:
«Уа, иман келтіргендер! Өзaрa мaлдaрыңды бұзықтықпен жемеңдер. Бірaқ өз ризaлықтaрыңмен сaудaлaсу бaсқa. Және бір-біріңді өлтірмеңдер. Рaсындa, Aллa сендерге ерекше мейірімді» [3].
Қысқаша түсіндірме: Aяттағы «...өзaрa мaлдaрыңды бұзықтықпен жемеңдер» деген ескерту көптеген мәселеге, оның ішінде этикаға дa қaтысты. Яғни, сaудaны екі жaқтың ризaлығынa сaй істеуге және қоғaмның құлдырaуына aпaрaтын оңaй олжaға кенелу жолдaрынaн сaқтaнуғa шaқырaды. «Бір түйір құмaлaқ бір қaрын мaйды шірітеді» демекші, хaрaмның бір түйір дәні aдaм ішіне түсер болса, бaршa жаман қасиеттердің бүршік атуына себепші болады. Мысалы, өсімқорлық, құмар ойнау, ұрлық, пара алу, көзбояушылық секілді хaрaм жолмен мал табу адамгершілік қасиетті жоятын нәрселер. Сондықтан, мұндай жолмен мал табуға тыйым салынған.
Төртінші аят:
«Әй, мүміндер! Жұма күні намаз үшін азан айтылған кезде, дереу Алланы еске алуға (намазға) ұмтылыңдар және сауданы қойыңдар, егер білген болсаңдар, сендер үшін жақсы. Намаз өтелген соң, жер жүзіне таралыңдар да Алланың мәрхаметінен несібе іздеңдер. Сондай-ақ Алланы көбірек зікір етіңдер. Әрине құтыласыңдар»[4].
Қысқаша түсіндірме: Алла Тағала адам баласына өзінің әмірлерін бірінші кезекте орындап, содан соң Алланың берген ризық несібесін іздеуге, еңбек етуге бұйыруда. Яғни несібені іздеу барысында Алланы естен шығармай, үнемі жанында сақтап, зікірде болуымызға шақыруда. Момын мұсылман жүргенде, отырғанда, жатқанда әрдайым Алланы еске алып жүреді. Мұсылманның Алланың әмірлерін қаншалықты шынайы орындағанына байланысты оның тапқан ризық несібелерінде де соншалықты береке болады.
Мақаланың толық нұсқасы:
www.muftyat.kz/kk/nasihat/zhu...
[1] «Тәубе» сүресі, 105-аят.
[2] «Нәжм» сүресі 39-42 аят
[3] «Ниса» сүресі, 29-аят.
[4] «Жұма» сүресі, 9-10-аяттар.