Питомник Шолаққорған ауылы - Қазақ төбеттерін қолдау көрсетіп жүрген қазақ батырлары
Үй жануарлары мен аңдар
Жеті қазына қатарындағы иттің қазақы түрі - Таутөбеттің еліміздегі саны қанша? Тұқымы құрып бара жатқан бұл төбеттер қазір кімдердің қолында бар? Айналамызда қазақы төбетті көбейту, баулу ісімен кәсіпқой тұрғыда айналысып жүрген адамдар бар ма? Бұл сауалдар бес жыл бұрын Алтай қазақтары өткізген Қазақы иттер жарысынан кейін көкейден кетпей жүр еді.
Жалпы, ақпарат айдынынан қалыс қалған, қазаққа айтылмай қалған бір дүние - 2015 жылы 4 ақпанда Қытай Халық Республикасындағы жарты миллионға жуық қандасымыз шоғырланған Алтай аймағында өткен, Тұқымы құрып бара жатқан қазақы төбеттер байқауы.
Орайы келіп тұрғанда, бұрынғы қазақтар иттің бұл түрін «Таутөбет» деп таныса, кейінгілер қазақы төбет деп білгенін айта кету керек. Ғылыми атауы да - қазақы төбет.
Аталған шара Алтай аймағына қарасты Шіңгіл ауданы жерінде ұйымдастырылған. Мұндай байқау бұрынырақ екі рет өткізілген екен, соңғы байқау «3-реткі қазақ төбетінің байқауы» деп аталған.
Байқауға ауданның 3 кенті мен 4 ауылдық округінен асыл тұқымды 40 төбет қатыстырылған. Байқауға қатыстырылған 40 төбет байқауға үміткер болған 300-ден астам төбеттің ішінен іріктеліп таңдалған. 300-ден астам төбеттердің ішінен нағыз қазақы мықты 40 төбетті іріктеуде олардың сыртқы дене бітімі, салмағы, бойының биіктігі ескерілген.
Іріктеуден өткен төбеттердің үздігін анықтау бойынша төбеттердің жүрісінің жылдамдығы, күш-қуаты, алысу өресі, иесін тыңдау, бойсұну қабілеті, қырағылығы, қарғуы, лақтырылған затты іліп алуы, иесіне селбесіп мал қайыра білу қасиеттері сыналады. Байқауға қатыстырылған қазақы төбеттер «еркек иттер» және «ұрғашы иттер» деген екі топқа бөлінген еді. «Еркек иттердің қатарында» қазақы төбеттердің асыл тұқымын жинап өсірумен шұғылданатын Шіңгіл ауданы орталығынан келген Мамыр деген кісінің төбеті жеңімпаз атанса, «ұрғашы иттердің қатарында» Арал ауылдық округінің малшысы Әділбек мырзаның төбеті жеңімпаз атанған. Жеңімпаздарға 3 мың юань (195 мың теңге) көлемінде сыйақы берілген. Байқау барысында жүлдегерлерге арнап 12 орын белгіленіп, таңдаулы 40 төбеттің 12-сінің иелеріне жүлделі орын бұйырған.
Аталған шараға өлкелік, аймақтық асыл тұқымды жануарларды зерттеумен айналысатын мамандар шақырылған. Айта кетерлігі, марқұм, этнограф Жағда Бабалықтың жазып қалдыруынша: «Таутөбет - тау, таудай, үлкен, ірі, дәу, кесек дегеннен туған сөз. Таутөбеттер үйшікке жатпайды. Қар немесе мұз үстіне жата салса да, аязға еш тоңбайды. Әлемдегі 116 ит түрі ішінде қазақтың таутөбеті ең ірісі болып табылады. Оның кеудесі, мойны, тұмсығы - жуан, басы, аузы - үлкен, тістері - ірі, езулері салақтап жүреді. Тұмсығы келтелеу болса да, жуан болып келеді. Жүні қалың, ұзын қылшықты. Бас жүні бет-аузын жауып тұрады. Құлақтарын да жүн басып алған. Денесін де қалың түбіт қаптаған. Екінші түрінде жүні сәл тықырлау, алайда түбіті қалың шығады» деген.
Қаламгер, этнограф, жас тарихшы Көкбөрі Мүбарак Қизатұлының зерттеуінше «Қазақ төбетінің отаны - Сыр мен Іле, Балқаш. Қазақ төбетінің шығу тегі - байырғы ит тұқымы мен Тұран жолбарысының будандастырылуынан келіп шыққан. Патшалық Ресей тұсында Тұран жолбарысын арнайы операциялармен аяусыз құртқан соң, Қазақ төбетінің жолбарыспен будандасу мүмкіндігі жоғалып, төбеттер жаппай ұсақталған. Кейінгі уақытта әртүрлі өңірлерден кірген ит тұқымдарымен шатасқан соң нағыз қазақы төбеттің сара тұқымын табу қиынға соққан», дейді.
Пікірлер: 51
Алға ағайын. Тоқтамайық
Ассалаумагалукум керемет 👍👍💪💪💪
Красавчик еңбегің жана берсін! Алға !
Ең соңғы қара итты тобеттың қаны бар қалгандары азиат
МАЛОДЕС БАУРЫМ КРАСАВЧИК ВАРАМ УВАЖЕНИЕ БРАТВЕ И ПАЦАНАМ ЗДОРОВЬЯ МУЖИКАМ ДУХА ШПАНЕ СТРЕМЛЕНИЕ ЖЕНАМ И МАТЕРЯМ ЛЮБВИ И ТЕРПЕНИЯ БЛОГОДАРЬЮ 🖐️👍😎😎💯👊✊🖐️👍🤜🤛🤝🤙🤟💯🐕🦺🐕🦺🐕🦺🐕🦺🐕🦺🦮🐕💯🤚🤙🤟👊✊🤜🤛🖐️👍😎😎😎😎💯🖐️👍🤙🤟💯
👍👍🇰🇿🇰🇿
Кым аитады тобет деп
Sotiladigan itbormimi ❤❤❤❤
Таза тобеттер озим 10 жыл зертеп дамуына улес косып жаткан жагдай бар тобеттер адам сиякты биреу кисык биреу тузу биреу ак биреу кара биреу улкен биреу киши.орташа
Алабайлар ғой
Судын жанындагы тобетке келеди. Калгандары бульдог сиякты. Ренжиме бауырым бирак барлык турки тилдес халыктарынын малда журген иттерин карап кор зерттеп
Айтжан Алмат да мықты арлан деген чемпион болған
Тобеттери жаксы екен
Екы тобет канагой калганы алабай😂 жарты ангимесы кудай каласа)) кудай каласа алабайлар да тобет болады кудай каласа
Шолаққорғанда бұдан мықты иттер барғой
@user-gl7xe5pd2d
Жыл бұрын
Солго
Қарадан баска тобет кормедим
Ит асырау онай жумыс емес.тамагы.дариси.карау жагдайы.😢
Аслан досым красавчик!
👍👍👏👏
Мен шолаққорғанда тұрамын
Кызылорда тусырсендерш
👍👍
👍👍👍
Бұралқы итті төбет деп айтпандар
Мына иттер төбет емес Көрінген бұралқы итті төбет деп айтпандар
@Nariman-0708
4 ай бұрын
Тобет иты танымайтындар коп екен😂 алабай да тобет болып кеткенба дим
Тобетерин кобейберсин
Іңім амансыңба,бәрі дурыс ісіңне саттілк бір брак бар,төбет казақи ит болгасың қазақша жургізгесің музыкаң казақша болса өте дурыс болареді
Күшіктер сатылама
не чситые кангалы а помеси с кавказцами
Линия деген не сөз қазақша аудармасы жоқпа?
@user-le1ws8vl6u
Жыл бұрын
Типа иттің түп тамыры жеті атасы кімдер деген сиақтығо.
@Nariman-0708
4 ай бұрын
Итын жеты атасыгой усты деген акесы жагынан асты деген шешесы жагынан руы гой))
Төбет емес
казакы тобет деп айтпандаршы адамды уялтып ит устайсындар ойбай паленбай жыл болды деп пародасын билмейсинде азиат бул иттер сао
@user-br2vx8xc3g
Жыл бұрын
It tusinbesen tinw korda kotindi kissai
@user-tr1wq3gj3t
Жыл бұрын
Букыл видеога осындай комент калдырыпсын
@Yerzhan0107
Жыл бұрын
Төбеттен хабар жоқ менде, білетін белгілерден алабайға келеді мына иттердің көбі. Төбетің еріндері салпы болмайды деп едім. Аллаһ біледі дұрысын. Ниет жақсы негіз осындай жобада еңбектері.
@user-rl9fo1qi6v
Жыл бұрын
Иә төбетке бір шатысы жоқ
@user-um6vs9qj4h
10 ай бұрын
@@Yerzhan0107таза тобет осрып жатыр жгттер мналр тобет емес
не дид епт аитшиш каскыр деп! калай калай аитп тур 2ма 3шы хозяин иттын!
@qazaqtobet
Жыл бұрын
@@user-vm1fj5vf9t менин осылай дегеныме сенин не шаруан бар? Умник!
@qazaqtobet
Жыл бұрын
@@user-vm1fj5vf9t сен болсан сакаусын онда! Или калпаксынба кыргызсынба брденего!! Казак каскырды каскыр дит басты ауыртпай! Мен тыныш караымба тыныш емес карайымба тоже сенин шаруан емес внатуре!!!
@qazaqtobet
Жыл бұрын
@@user-vm1fj5vf9t и бауырым сен емес маган тыныш отыР дейтын!!! А че озин ундемей калсан кткбас болып каласынба?! Катын кусап жазайбермей, Мен саган бокауызсыз жеткызып отырм, соз котере алмайсынба вообще мында отырма видеога туспе 💯! А так Токаев марапаттайды!!! Неболды брдене озгердыма? Вес жок ангме аитпа бауырым! Демалшы
@user-vm1fj5vf9t
Жыл бұрын
Ком өшіре салайық! Мен артық ештеңе айтып сенің тарапыңа өтпедім 😉