कोथळीगड हा भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील एक किल्ला आहे. मुंबई-पुणे रेल्वे मार्गावरील नेरळ्च्या पूर्वेला १९ किलोमीटरवर आणि कर्जतच्या ईशान्येला २२ किलोमीटरवर असलेल्या एका सुळक्यावर हा किल्ल्ला आहे. किल्ला छोटा आहे पण पायथ्याची गुहा मोठी आहे. गुहेचे खांब मूळ पाषाणातून कोरून काढले आहेत. गुहेमधून एक आडवातिडवा कोरून काढलेला दगडी जिना किल्ल्याच्या माथ्यावर जातो. वर जागा अगदी थोडी आहे. हा किल्ला ज्या डोंगरावर आहे तो कर्जतच्या मूळ डोंगररांगेपासून तुटून वेगळा पडलेला आहे. किल्ल्याच्या माथ्यावर मजबुतीसाठी नरसाळ्याच्या आकारात बांधकाम केलेले आहे. या नरसाळ्यालाच कोथळीगड म्हणतात. किल्ल्याचा दरवाजा अजून उभा आहे. आत पाण्याची दोन टाकी आहेत.
पेठ गावाच्या निकटतेमुळे याला ’पेठचा किल्ला’ असेही म्हणतात. हा किल्ला ’कोथळा’ या नावानेही ओळखतात. कर्जतहून खेड-कडूसकडे जाणाऱ्या कोलिंबा व सावळ घाटावर लक्ष ठेवण्यासाठी याचा उपयोग केला जायचा. माथेरानचे पठार, चंदेरी, प्रबळगड, नागफणी, सिधगड, माणिकगड, पिशाळगड असा प्रचंड मुलुख या गडावरून दिसतो.
इतिहास
शिवाजी महाराजांच्या काळात या किल्ल्याचा उपयोग शस्त्रास्त्रांचा साठा ठेवण्यास करत असत. संभाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत या किल्ल्याला फार महत्त्व होते. नारोजी त्रिंबक हा गडाचा किल्लेदार रसद व दारुगोळा, जवळील गावातून मिळविण्याकरिता गेला होता.गडावरील त्याचा माणूस माणकोजी पांढरे ह्याच्या ताब्यात त्याने गड दिला. शिवकालात स्वराज्याचा मुन्शी असणारा काझी हैदर संभाजी महाराजांच्या कारकिर्दीत औरंगजेबाला फितूर झाला होता. त्याने माणकोजी पांढरे यांना फितूर केले आणि रात्रीच्या काळोखात माणकोजी पांढरे यांनी अब्दुल कादर व त्याच्या सैन्याला, हे आपलेच लोक रसद घेऊन आले आहेत असे सांगून गडात प्रवेश दिला आणि त्यानी गडावरचे सैन्य कापून काढले.
हा किल्ला जिंकल्याबद्दल औरंगजेबाने अब्दुल कादरला सोन्याची किल्ली भेट दिली. या किल्ल्याचे मिफ्ताहुलफ़तह असेही नामकरण करण्यात आले. फितूर झालेल्या काझी हैदरला ७०,००० रुपये बक्षीस देण्यात आले. नारोजी त्रिंबक या शूर वीराने हा किल्ला परत जिंकून घेण्याचा अयशस्वी प्रयास केला; त्या प्रयत्नात त्याचे सर्व सैन्य कापले गेले.
Kothaligad (also called Kotligad/ Kothligad/Peth) is a small fort (3100 ft) situated to the east of Karjat near Karjat-Murbad Road in the Indian state of Maharashtra. It is a famous trek in the Karjat area, because of its small height and easy climbing. It is also known as the Fort of Peth because of its vicinity to Peth village at its base.
How to Reach
Nearest station is Karjat from there
Karjat railway station - Karjat bus depot - catch bus for Ambivali village ( bus name - solangaon Or Jamrug) - reach the top
Also private vehicle are also available (auto Or tum tum) with around 400-600 rupees
History
The cave and the temple carvings date back to the 13th century. Not much is known about the history until the 18th century. In 1684 Aurangjeb sent Abdul Kadir and Alai Biradkar to capture this fort. After a small skirmish, the fort was captured by Abdul Kadir. Aurangjeb honoured Abdul Kadir and renamed this fort as Miftah-ul-Fateh (Key to success). Many attempts were made later to win this fort by the Maratha Army, but they were not successful. In 1716, this cave was captured by the British. On 2 November 1817, it was recaptured by the Marathas under the leadership of Bapurao who was general of Bajirao Peshwa. The fort was recaptured by the British on 30 December 1817, by Captain Brooks. The British had the fort till 1862 as an outpost for vigilance on the surrounding valley and the hills all around it.
The locals say that this is not actually a fort but a sort of lighthouse from where the directions were given to know the advancements of the enemy. In fact, it can be called a watch tower to keep a vigil on the Mawal area in the greater province of the Maratha.