د پاکستان د اورګاډي پروژه: یوه څیړنیزه لیکنه
۱. پېژندنه
پاکستان غواړي د اورګاډي له لارې د کراچي سمندریز پورټ څخه د افغانستان له لارې مرکزي آسیا سره وصل شي. دا پروژه د هند د چابهار پروژې په وړاندې یو بل بدیل دی. په دې څیړنیزه لیکنه کې به د دې پروژې مختلف اړخونه وڅیړل شي او د هغې اغیزې به وڅیړل شي.
۲. تاریخي شالید
د مرکزي آسیا او خلیج هېوادونو ترمنځ د سوداګریزې لارې جوړولو لپاره هڅې نوي نه دي. دا ۴۰ کلنه جګړه هم په همدې خاطر ده چې مرکزي آسیا د خلیج هېوادونو سره مستقیمه رابطه ونلري. د شوروي اتحاد د ړنګیدو وروسته مرکزي آسیا د یوې نوې اقتصادي لارې په لټه کې ده، چې پاکستان یې یوه مهمه برخه ګڼل کیږي.
۳. د پروژې توضیحات
هدف: د پاکستان کراچي بندر د افغانستان له لارې د مرکزي آسیا هېوادونو سره وصلول.
لار: کراچي - کوټه - چمن (پیښور کابل) - کندهار - کابل - مزار شریف - ترمز - تاشکند.
د اغیز ساحه: د پاکستان، افغانستان، او مرکزي آسیا هېوادونه.
د پاکستان کراچي بندر په سیمه کې یو مهم سوداګریز مرکز ګڼل کیږي. د دې بندر له لارې د افغانستان او مرکزي آسیا سره د اورګاډي لارې جوړول نه یواځې د سوداګرۍ حجم زیاتوي، بلکې د سیمه ییزو اړیکو په پراخولو کې هم مرسته کوي. د دې پروژې پر مټ به افغانستان او مرکزي آسیا ته د سمندري سوداګرۍ لپاره یو نوی او ارزانه لار ورکړل شي، چې په اقتصادي لحاظ ډېر ګټور دی.
۴. د هند چابهار پروژه
هند د چابهار بندر په ایران کې د افغانستان او مرکزي آسیا سره د خپلې سوداګرۍ لپاره جوړ کړی دی. دا پروژه هند ته دا فرصت ورکوي چې د پاکستان له لارې پرته مرکزي آسیا ته لاسرسی ولري. د چابهار پروژه د هند، ایران او افغانستان تر منځ د درې اړخیزو همکارۍ یوه ښه بیلګه ده. په چابهار کې د هند پانګونه د دې ښکارندویي کوي چې هند غواړي د سیمې په اقتصاد کې مهم رول ولوبوي او د پاکستان د جیوپولیټیکې برترۍ مخنیوی وکړي.
۵. اقتصادي او سیاسي اغیزې
اقتصادي اغیزې:
سوداګریز پرمختګ: د سوداګرۍ په حجم کې زیاتوالی، د توکو انتقال اسانه کیدل.
اقتصادي ودې: د سیمې اقتصادي ودې لپاره مرسته کول.
کارموندنه: د اورګاډي د پروژې جوړول او عملیاتي کول به د زرګونو خلکو لپاره د کار زمینه برابره کړي.
عاید زیاتول: د سیمه ییزو محصولاتو لپاره نړیوال بازار ته لاسرسی او د عایداتو زیاتوالی.
سیاسي اغیزې:
سیمه ییزې سیالۍ: د هند او پاکستان تر منځ سیالي زیاته شي.
نړیوال ستراتیژیک اهداف: د لویو قدرتونو ستراتیژیک اهداف او ګټې.
افغانستان د سیاست مرکز: د افغانستان جیوپولیټیک اهمیت به زیات شي او د نړیوالو ځواکونو لپاره به مهمه سیمه وګڼل شي.
۶. د پروژې ننګونې
امنیت: په په پاکستان او سیمه کې ناامني به خپل پراخه اغیزه ولري. په سیمه کې د امنیتي وضعیت نه ثبات به د پروژې پر پرمختګ منفي اغیزه ولري.
اقتصادي ننګونې: د بودیجې کموالی او مالي سرچینې. د اورګاډي د پروژې جوړول او عملیاتي کول ډېر لګښتونه لري، چې په سیمه کې د مالي سرچینو کموالی به یې پرمختګ ته خنډ وي.
سیاسي ننګونې: سیمه ییز او نړیوال سیاسي فشارونه. په سیمه کې د مختلفو ګټو او سیاستونو ترمنځ ټکرونه به د پروژې پرمختګ ته ستونزې پیدا کړي.
تخنیکي ستونزې: د اورګاډي د لارې جوړول په تخنیکي لحاظ پېچلې او پرمخ تللي تجربې او ټکنالوژي ته اړتیا لري.
۷. د هند او پاکستان سیالۍ
پاکستان په هیڅ ډول نه غواړي چې د چابهار پروژه بریالۍ شي. پاکستان په آسیاه کې د غربي هېوادو ګټو ته ډېر لیوالتیا لري او غواړي دا کار هم تر سره نشي او په یو ډول د هند د چابهار پلان هم وځنډوي. د هند او پاکستان ترمنځ سیالۍ د سیمې په اقتصاد او سیاست باندې ژورې اغیزې لري. د چابهار پروژه د هند لپاره یو مهم ستراتیژیک ګام دی چې د سیمې په سوداګرۍ کې خپل رول زیات کړي. پاکستان د دې سیالۍ د مخنیوي لپاره هڅه کوي چې د اورګاډي د لارې پروژه ژر تر ژره عملي ډګر ته نږدي کړي خو هیڅ کله به یې پای ته ونرسوي.
۸. نتیجه
که څه هم چې دا پروژه د سیمه ییزې همکارۍ لپاره مهمه ګڼل کیږي، خو د ځینو لویو قدرتونو لپاره د سیاسي او اقتصادي ستراتیژیو برخه هم ګرځیدلی شي. د دې پروژې بریالیتوب به د سیمې د اقتصاد او سیاست په برخه کې د پام وړ بدلونونه راولي. د سیمې هېوادونه باید په ګډه کار وکړي او د متقابلې همکارۍ له لارې د خپلو اقتصادي او سیاسي ګټو ساتنه وکړي مګر یاد هېوادونه د پاکستان په صداقت باندي باورمند ندي ځکه د تاریخ په اوږدو کې پاکستان دوه مخيتوب ښکاره سوی.
دغه لیکنه مې په ډېر کوښښونو سره لنډه کړه صبا شپه یې ویدیو اپلوډوم هغه کې ټول اړخونه مې څیړلي.
مننه