Henk Verhoef de bejaardier van de Speeltoren te Monnickendam geeft uitleg over het versteken van melodieën
Monnickendams Speeltoren, een uniek monument
De beiaard van Monnickendam werd in de jaren 1595/97 gegoten door Peeter van den Ghein uit Mechelen, lid van een beroemde klokkengietersfamilie. Ze heeft de in die tijd gebruikelijke omvang van 15 klokken, aangesloten aan het klavier als c' --a" diatonisch, met bes' en fis". Behalve deze klokken hing men een slagklok voor het hele uur (Thomas Both, 1591) en een voor het halve uur (Geert van Wou en Johannes Schonenborch, 1513) in de nieuwe torenbekroning. Mr. Roeloff Oths., 'uurwerkmaker te Amsterdam op de Ossemarkt', maakte het uurwerk, de slagwerken en de speeltrommel. Hij maakte ook een ruiterspel: ieder uur voeren vier ruiters een steekspel uit, terwijl een gevleugelde figuur, de Faam, op een trompet blaast. Beiaard, uurwerk en ruiterspel bleven tot in onze tijd bewaard. Monnickendam is ermee in het bezit van een uniek ensemble. Uniek, omdat de meeste steden die rond 1600 over een beiaard beschikten deze later vervangen hebben. In 1643 ontdekte men namelijk de kunst van het klokkenstemmen, en werd het mogelijk klokkenspelen te vervaardigen van een tot dan ongekende zuiverheid. De oude beiaarden werden ingeruild voor zuiver gestemde, grotere klokkenreeksen. En alleen waar geen geld was bleven de zestiende-eeuwse beiaarden bestaan. De laatste oude carillons (bijvoorbeeld in Zierikzee, Edam, Heusden en Oudewater) zijn overal in de twintigste eeuw alsnog vervangen; St. Maartensdijk nog in 1981.
Maar Monnickendam behield zijn Van den Ghein beiaard. Nog dagelijks klinken over de stad de klokken uit 1597, ongestemd ('vals' zo men wil) en karakteristiek. Nog altijd legt het onvergelijkelijke uurwerk getuigenis af van het kunnen van Mr. Roeloff. De Monnickendammer beiaard, inmiddels het oudste bespeelbare carillon ter wereld, bestond in 1997 400 jaar