172) De klokken van de Grote of Sint-Bavokerk te Haarlem!
• Haarlem, kerkklokken G...
Vrijdag 3 januari 2020, 12:30 uur
0:00 Kleppen Damiaatjes
1:56 Kleppen Roeland
2:30 Beiaardbespeling
5:00 Kerkklok 1 luiden
7:09 Kerkklok 2 luiden
9:19 Kerkklok 3 luiden
11:00 Kerkklokken luiden (volgelui; plenum)
De huidige Grote of Sint-Bavokerk heeft verscheidene voorgangers gehad, zowel houten als stenen parochiekerken. In 1370 werd de laatste voorganger, een in romaanse stijl gebouwde parochiekerk, door een brand zwaar beschadigd. Deze kerk is toen grotendeels hersteld. Ook bouwde men een nieuw gotisch koor. Dit koor staat er nu nog steeds.
In 1429 werden de klokken uit de laatste voorganger van de Grote of Sint-Bavokerk in een groot houten vrijstaand klokhuis achter het koor van de kerk opgehangen.
In 1481 kwam het schip tot stand en twee jaar later de twee zijbeuken. In het plan van Spoorwater was ook een forse westtoren opgenomen, die echter nooit werd gebouwd.
In 1505 werd een vieringtoren gebouwd. Snel bleek dat de vier kruispijlers het gewicht van de stenen toren niet konden dragen. Daarom werd de toren weer afgebroken. Men besloot op de kruising van de kerk een hoge, met lood bedekte, houten toren te bouwen, bestaande uit een open achtkant en bekroond door een open ui. Zij werd voltooid in 1520.
In de vieringtoren hangt de bourdonklok Roeland van de Kamper klokkengieter Geert van Wou uit 1503. Ze weegt ca. 4900 kg, slaat de hele uren en kan worden aangeslagen met de historische klepel. Om de uurslag aan te kondigen werd er in 1524 een voorslag aangeschaft die in Mechelen werd gegoten door Cornelis Waghevens. Omdat hij niet in staat waren de klokken helemaal zuiver te stemmen, zijn er veel klachten terug te vinden in de Haarlemse stadsarchieven.
Echter kwam er niet eerder dan in 1662 een klokkenspel van François Hemony uit Amsterdam, die een aanzienlijk groter klokkenspel maakte voor de Grote of Sint-Bavokerk, namelijk 32 klokken. Het klokkenspel werd in 1670 nog uitgebreid tot 35 klokken door zijn broer Pieter Hemony.
Dit klokkenspel werd bij een restauratie in 1968 door Eijsbouts deels vervangen en gelijk uitgebreid tot een concertbeiaard van 47 klokken. De reeks klokken is gestemd in de Middentoonstemming op basis des1. De bij deze restauratie vrijgekomen 25 Hemonyklokken hangen sinds die tijd in de Bakenessertoren als tweede klokkenspel van Haarlem.
De drie luidklokken zijn gegoten door verschillende gieters. De twee kleine klokken zijn oorspronkelijk gegoten door Pieter Hemony, de kleine werd hergoten na een barst in 1965. De grote klok is gegoten door Claude Fremy.
Volgens de Legende van het Haarlemse schild, werden de twee klokken in de bovenste lantaarn van de toren tijdens de Vijfde Kruistocht door Haarlemse strijders meegenomen uit Damiate en in de toren geplaatst. In werkelijkheid waren ze een geschenk aan de bisschop van Haarlem in 1562. Sindsdien worden de twee klokken elke avond tussen 21:00 - 21:30 uur geklept, oorspronkelijk als een signaal voor het sluiten van de stadspoorten. In 1732 werden de klokken die Piet en Hein worden genoemd, hergoten door Jan Albert de Grave een klokkengieter uit Amsterdam. Ondanks dat Haarlem niet langer een vestingstad met stadspoorten is, werd de traditie van het dagelijkse kleppen in stand gehouden om de verovering van Damiate op 25 augustus 1219 te herdenken. Ze worden dan ook de Damiaatjes genoemd.
Bourdon
→ Roeland, Geert van Wou, 1503, 1988 mm, a0
ROELAND DE GROOT IS MIJN NAEM, TOT GODTS DIENST BEN IC BEQUAEM. IC LUYDE SOMTIJDS DEN BRANDE OF ALS 'T SAAM IS VAN VIANDE. GERRIT VAN WOU DIE MY GOOT CIƆ CCCC ENDE DRY NAE GODTS GEBOORT.
Damiaatjes
→ Piet, Jan Albert de Grave, 1732, bes2
+ ME FECIT AMSTELREDAM A 1732
→ Hein, Jan Albert de Grave, 1732, d3
+ ME FECIT AMSTELODAMI ANNO 1732
Luidklokken
→ Kerkklok 1: Claude Fremy, 1686, 621 mm, e2
+ LAUDATE DOMINUM IN CYMBALIS IUBLAI IONIS: OMNIS SPIRITUS LAUDET, C. FREMY ME FEC: AMSTEL: A° 1686
→ Kerkklok 2: Pieter Hemony, 1667, 543 mm, g2
+ PETRUS HEMONY ME FECIT AMSTELODAMI ANNO 1667
→ Kerkklok 3: Eijsbouts, 1965, 489 mm, a2
+ PETRUS HEMONY ME FECIT AMSTELODAMI ANNO 1667
+ EIJSBOUTS ME REFUDIT ASTEN ANNO 1965
Met dank aan Rien Donkersloot en de koster!