Grudziądz to miasto na prawach powiatu w województwie kujawsko-pomorskim nad Wisłą, w pobliżu rzeki Osy.
Pierwsza wzmianka źródłowa o Grudziądzu pochodzi z dokumentu Bolesława Śmiałego dla klasztoru Benedyktynów w Mogilnie, pochodzącego z roku 1065. Castrum Grudomzch występuje tam jako jeden z grodów, w których klasztor mogileński ma prawo poboru dziesięciny.
Badacze od wielu lat spierają się o znaczenie nazwy miasta. Część z nich wskazuje, iż nazwa pochodzi od wyrazu gród, inni twierdzą, że od grudzistej ziemi, bogato występującej na tym terenie. Jeszcze inni uważają, iż jest ona pochodzenia pruskiego, co związane było z przenikaniem na linię Wisły żywiołu pruskiego.
W roku 1231 Krzyżacy przejęli gród wraz z otaczającą go osadą, podejmując jednocześnie starania dyplomatyczne w celu wyeliminowania konkurencji biskupa pruskiego na terytorium ziemi chełmińskiej i w Prusach. Pisane dzieje Grudziądza są uchwytne od roku 1222 r. i posiadają związek z misją pruską biskupa Chrystiana. Jako miasto Grudziądz pojawia się w przywileju lokacyjnym na prawie chełmińskim, wystawionym dla Grudziądza przez Meinharda z Kwerfurtu, mistrza krajowego w Prusach.
W 1415 r. wielki mistrz Michał Kuchmeister umożliwił mieszkańcom budowę pierwszego wodociągu, który miał być zasilany wodą z potoku młyńskiego. Ciągłe problemy z wodą spowodowały, że w 1552 roku za pozwoleniem króla Zygmunta Augusta, przekopany został kanał zwany Trynką. Zamek krzyżacki wznosił się na północ od miasta, zbudowany w drugiej połowie wieku XIII.
Stały rozwój miasta nastąpił w wieku XIV. Grudziądz, otrzymawszy od Zakonu szereg uprawnień gospodarczych, pełnił funkcję handlowo-rzemieślniczą. Posiadając kilkanaście spichlerzy, pośredniczył w transakcjach zbożowych na terenach północno-wschodnich ziemi chełmińskiej.
14 stycznia 1454 roku wybuchło powstanie, które zostało jednak stłumione już 8 lutego tego samego roku. Na ponad 300 lat miasto weszło w skład Królestwa Polskiego. W nowych ramach państwowo-administracyjnych, miasto zostało włączone do województwa chełmińskiego. Zamek stał się siedzibą starosty. Pod panowaniem królów polskich (II poł. XV i cały XVI w.),miasto miało sprzyjające warunki do rozwoju ekonomicznego. Źródłem ówczesnego dobrobytu miasta były wzrastające zyski z handlu zbożem.
Nadzieją dla Grudziądza stał się intensywny rozwój przemysłu, od II poł. XIX wieku, oraz budowa linii kolejowych i mostu na Wiśle. W roku 1876 zbudowano linię Grudziądz-Jabłonowo, następnie z Laskowicami (1879) oraz z Chełmżą. Na południowo-wschodnim przedmieściu miasta wzniesiono dworzec (1885). Wokół węzła kolejowego rozbudowała się nowa dzielnica.