Fotiha surasi tafsiri
Yolg‘iz Alloh taoloning o‘zigagina kamoli bandalik ila yuzlanishga erishish suraning bosh maqsadlaridan biri hisoblanadi.
Sura "Fotiha" ya’ni, ochib beruvchi, boshlab beruvchi, ochqich, deb nomlandi. Chunki Allohning kitobi u bilan boshlanadi. U "Ummul-Qur’on", ya’ni, Qur’onning onasi, asli, poydevori, deb ham ataladi. Negaki, u Qur’onning ibodat, Allohni bir deb bilish (tavhid) va boshqa mavzularini o‘zida mujassam etadi. U Qur’ondagi eng ulug‘ suradir. U "Yetti takrorlanuvchi"dir.
بِسۡمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
"Mehribon va rahmli Alloh nomi bilan (boshlayman)".
Qur’on o‘qishni Allohning nomi bilan, U Zotdan madad so‘rab, U Zotning tabarruk nomini tilga olib boshlayman. “Bismillahir rohmanir rohim” Allohning go‘zal nomlaridan uchtasini o‘z ichiga oladi. Ular: 1 - Alloh. Ya’ni, haqiqiy ma’bud. Bu Allohning o‘zigagina xos bo‘lgan nomidir. U Zotdan boshqa hech kim, hech narsa bu nom bilan nomlanmaydi. 2 - Ar-Rahmon. Ya’ni, bepoyon rahmat egasi. Bu nom Allohning o‘zigagina aloqador. 3 - Ar-Rohim. Bu sifat Allohning o‘zigagina emas, maxluqotlari bilan aloqasiga aloqador. U Zot O‘zi istagan xalqini, jumladan, mo‘min bandalarini O‘z rahmatiga oladi.
ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
"Hamd olamlar Parvardigori Allohnikidir".
Ulug‘ligu barkamollik sifatlari uchun aytiladigan hamma maqtovlar yolg‘iz U Zotnikidir. Zero, U Zot hamma-hammaning Parvardigori, Yaratuvchisi, Boshqaruvchisidir. "Olamlar"dan murod Alloh taolodan boshqa barcha narsalardir.
ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ
"Mehribon va Rahmli".
Oldingi oyatda Allohga hamd aytilgan bo‘lsa, bunisida sano aytilyapti.
مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ
"Qiyomat kunining Egasidir".
Bu oyat Allohning ulug‘ligini, buyukligini ifodalayapti. Qiyomat kunida hamma narsa U Zotning qo‘lida. Hech kim hech kimga hech narsa qilib bera olmaydi. Qiyomat kuni hisob-kitob, jazo va mukofot kunidir.
إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ
"Sengagina ibodat qilamiz va Sendangina yordam so‘raymiz".
Hamma toatimiz, ibodatimiz yolg‘iz Sengadir. Senga hech kimni, hech narsani sherik qilmaymiz. Hamma ishlarimizda yolg‘iz Sendangina madad so‘raymiz. Hamma yaxshilik Sening qo‘lingdadir. Sendan o‘zga madadkor yo‘qdir.
ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ
"Bizni to‘g‘ri yo‘lga yo‘llagin".
Bizni to‘g‘ri yo‘lga solib, yo‘limizni ravon qil va shu yo‘lda qadamlarimizni sobit ayla. To‘g‘ri yo‘l hech bir egriligi bo‘lmagan ochiq, ravon yo‘ldir. U Alloh taolo Muhammad alayhissalomga nozil qilgan Islom yo‘lidir.
صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ
"G‘azabga uchraganlaru adashganlarning emas, O‘zing ne’mat berganlaring yo‘liga".
Yahudlar kabi haqni tanib turib, unga ergashmasdan g‘azabga uchraganlarning emas, nasorolar kabi yetarlicha harakat qilmasdan haq dinni topa olmagan adashganlarning ham emas, balki payg‘ambarlar, siddiqlar, shahidlar va solihlar kabi Sen tarafingdan hidoyat ne’mati ato etilgan bandalaring yo‘liga. Ular naqadar xush, naqadar yoqimli hamroh-hammaslaklardir.
Alloh taolo O‘z kitobini bismilloh ila boshlayapti va bu bilan bandalarini qiladigan ishlarini ham, aytadigan gaplarini ham U Zotdan madad va tavfiq so‘rash bilan boshlash sari yo‘llayapti.
Duoni Allohni ulug‘lash va U Zoti Pok-Parvardigorga sano aytish bilan boshlab, keyin tilagini tilash solih bandalarning ishlaridir.
Musulmonlar adashgan nasorolar kabi haqiqatni izlashda yetarlicha harakat qilmaslikdan hamda g‘azabga uchragan yahudlar kabi haqni tanib turib, unga amal qilmaslikdan ogohlantirilyapti.
Sura ibodatni xolis Alloh taolo uchungina qilish va madadni yolg‘iz U Zotdangina so‘rash ila iymon kamol topishiga dalolat qilyapti.
#quron #fotiha #ilmnurdir