БҚО-да киіктер қолға үйренді
Батыс Қазақстан облысында киіктерді қолға үйрету жобасы сәтті жүзеге асырылуда.
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университетінің ғалымдары киіктерді қоршау ішінде бағып, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін 2 жыл бұрын он шақты ақбөкенді даладан ұстап әкелген еді. Нәтижесі жаман емес. Жабайы аң біртіндеп қолға үйреніп, олардан алғашқы төл де алынған.
Киіктер мұнда 2014 жылы Қазталов жағынан әкелініпті. Университет ғалымдары қолға үйрету үшін оларды нөмірлеп, әрқайсысына ат берген. Қанша дегенмен ен далада емін-еркін өскен жабайы аң емес пе, бастапқыда адамдардан үркіп, қоршау ішіндегі өмірге көп уақыт бойы көндіге алмапты. Кісіге шапқан кездері де болған. Сондықтан жұмысшылар қоршаудың ішіне қалқан алып кіріп жүріпті.
Қазір бәрі басқаша. Түз тағысы қолдан жем-шөп жеп, су ішіп үйренген. Үйдегі мал сияқты ақырға шөп салсаң жапа-тармағай жүгірмегенімен, аяғын ақырын басып, жақындайды адамға. Тіпті Қызғалдақ есімді мына ақбөкен мұнда келген кісілермен бірге суретке түскенді жақсы көреді екен. «Мынауың не?» дегендей бейнекамерамызды иіскелеп, қызықтауды да ұмытпады.
Роза Үмбетқалиева, киік бағушы
-Алты аналық туды. Сол алтауынан алтау алдық. Оның үшеуі еркек, үшеуі ұрғашы болды. Биыл тағы қостық бөліп. Жайлап көбейтіп жатырмыз. Қолға үйреніп кетті. Сүтін ақ халатпен келіп беремін. Бірақ сәбилер сияқты, бөтелкені аузына бірінші бермесең ішпей қалады. Сондай қылықтары болды.
Киік алғашқы жылы бір-бірден төлдесе, екінші жылы егізден туа бастайды екен.
Аң патшасы арыстанның өзі қолға үйренеді. Қолға үйренбейтін тек қасқыр ғана сияқты. «Өздеріңіз көріп тұрғаныңыздай, біз сахараның бота көзі киікті қолға үйретуге болатынын ғылыми тұрғыда дәлелдедік. Демек, жобамыз сәтті жүзеге асып жатыр», - дейді ғалымдар.
Балуаш Траисов, ауыл шаруашылығы ғылымының докторы, профессор
-Бұдан төл алу бірінші мақсат. Екінші, қолға үйрету. Көп жерде мұндай жұмыс істелген жоқ. «Сохранение биоразнобразий» дейді ғой. Осы жобаны қазір осы жерде жүзеге асырып жатқан жағдай бар. Санын көбейтіп, университетте жұмысты жалғастыратын ойымыз бар.
Ғалымдар күн жылынған соң киіктің өткен жылы алынған еркек төлдерін далаға жібермек ниетте. Олар осылайша қоршау ішінде дүниеге келген ақбөкендердің жабайы ортаға бейімделетінін немесе бейімделмейтінін байқап көрмекші.
Бәрі ойдағыдай жүзеге асып жатса, киік шаруашылығымен мықтап айналысуға мүмкіндік туады. Ол өз кезегінде браконьерлер мен пастереллездің кесірінен баудай түсіп, қынадай қырылып жатқан бөкендерді сақтап, көбейтуге оң ықпал етпек.
Авторлары: Ардақ Айбарұлы, Болат Жарылғасов, Қанат Махмұтов
Пікірлер: 149
Оте куаныштымын сиздер ушин бул улкен жумыс енбек Алла разы болсын жумыстарыныздын жемисин кориниздер
Өте куанышты жаналық👍атып өльтыргенше ,осылай колға үретып багып пайда қылу ,жақсы ғой 👍👍👍❤️❤️❤️
Дала жануарларын, қорғап көбейту керек. Өте дұрыс бастама
Жақсы жоба екен .Сәттілік
Сайга уникальное животное Казахстана . молодцы сохраните это животное для будущих поколений 👍👍👍👍👍
Өте жақсы бастама екен, осындай жобаларға қол ұшын берген чиновниктерге және осы жобаны қолға алған атамызға көп көп рақмет ,алгыс айтамын. . Сонау жаугершилик заманда, жұт т. б. қиын заманда киіктер көптеген қазақ отбасыларына азық болды және болашақта газ, мұнай қоры азайганда кризис болуы мүмкін сол кезде тұрмыс жағдайы төмен отбасылар киікті азық қылу үшін киік санын Қазақстанда миллионға дейн көбейту керек деп ойлайм, ұлттық қор есебінде.
Өте жақсы жаналық👏👍❤️прямо ішім жалап кеттіғой,жылқініда үреткен қазақпыз ғой,осі дурыс шешім,а то уркітіп одансайын ,шошытып,атау керек деп ,министирлер .
@user-qy9ew4le3i
5 ай бұрын
Министр сол үшін Министр болып жүр ғой атып таста қырып таста деп 😂
Айналайын жануарлар. Оны сүті қандай керемет!!
@PiPi22pipi
2 жыл бұрын
😂🤣😂
Өте тамаша істеріңіз сәтті болсын!
Олга кардошлар омад казок залкини биламан чарвони яхши куради чупонларга омади халол мехнат килади савукда хам иссикда хам отарда юради рахмат уларга
Амансызба?.Ой,Рахмет сиздерге, не деген ой,не деген талаптылык, не деген акылдылык, жарайсыздар конилим битти.Бул киикти туган бойынан алып талайын асырап багып кордим, мал ауылда, малшынын баласы болдым,бул жануар адамга уйренип кетеди, менин артымнан калмай ерип журетин еди, тек туганнан багып, сосын жии-жии устап, сипап, тамактап, устап-тутса, типти адамнан кетпейди, сосын буны кишкентайынан койгада бирге уйретугеде болады. Архардыда болады,тек колга алып, максат кылу керек!...,
Қандай сүйкімді жануар Аллаһ тың жаратылысы
@user-zw4cg4pq1t
6 жыл бұрын
Kanat Wakirbaev дұрыс айтасыз керемет
@hdkdxkkzk7381
6 жыл бұрын
Kanat Wakirbaev лрж
@user-dq9vj2lp2j
5 жыл бұрын
Алматы каласында муйызы кай жерде сатылады
Алга Казак эли өркүндөй бергиле , өсө бергиле бөкөндорду колго алып жакшы иш кылып жатыпсынар браканерлерди жок кылгыла
ЖАРАЙСЫҢДАР..ЖЫЛҚЫНЫДА ҮЙРЕТКЕН ҚАЗАҚ..СӘТТІЛІК..
Тағы осындай видио шықсын дегендер лайк басыңдар
Қудайым бере салған енді Алла Тағала жаратқан қолдан жасаған малды жемейақ қойайық
Браконьерлерден коргау керек олим жазасына жиберу керек аткандарды. Сонда токтайды
Санын кобейтiп жатса бир жак шеттен кырып жатады,куртатын сол Казактар баска елден келип ешким куртпайды, катан жаза 20 жылга дейiн созу керекта,Казактын табиги байлыгын курткандарга...Алланын берген аманаты бизге олар...
@meiramkulzharylkapova2972
2 жыл бұрын
Негизи кобисин куртатын озимиз емес. Кызылорда обл аркылы каракалпакка и одан ари озбекстанга отеди кызыл кумды боилап. Содан обратно киктер каитпаиды. Бир еки леп атп жегеннен таусылп калмаиды. Далага сыртка шгп корсениз билесиз. Тек карапаим казактан корип кажет емес.
Осы киелі киіктің арқасында қазақ аман қалды орыстың қолдан екі рет жасаған аштықтан.
@user-jn2jq7qs4i
4 жыл бұрын
Sarka Richson нестепті сонша киік?
@SARKA.
4 жыл бұрын
@@user-jn2jq7qs4i Киікті аулап қазақ аман қалды.
@user-wx2kw2fg6q
4 жыл бұрын
@@user-jn2jq7qs4i етін жеп,талғажау қылған. Менің қайынатам қақпан құрып,қақпанына ақбөкен не дуадақ түскен күндері бір ауыл кедей-кепшік,балалары көп үйлерге бөліп берген екен. Не болмаса етін асып бір ауылды шақырып тамақтандырған.
Көктемде Жайлаудан ұстап алып өсіріп уйге ұстап ляғын.қыстан қойлар мен бірге шыққан щөп жеп. Уйдегы Төрт ит пен дос болып ойнап өсіп.Көктемде қой мен бірге жайлысқа шыққан бір кұні келмей қаллды. Ойладым атарына қосылып кеткен шығар деп. Айналада өлімтігін көрмедім
колга уйретип кобейту керек!сосн жем су жегизетин коршаулар салу керек!ертен китап бетинде осындай жауар болган екен деп айтпау ушин акша аяямай коргайык!браконьерлермен шетелдин охотниктары жане ракеталар кырып битирет жануарларымызды(
керемет колдаймын. бастысы оздерин сойып жеп коймасандар болды. отирик арам олди деп.
@user-ul8wr2eq5t
8 жыл бұрын
дурыс айтасын😀
@user-nr4gs6mm3m
7 жыл бұрын
дуркагон самагон нахапать тагамлык чагарнык
@nurlansah897
6 жыл бұрын
Анандай мал жанды апкеміз тұрғанда кім жеп қояды?!ондай бармас...
@user-yg7hi7tt8w
4 жыл бұрын
😆😆😆😆👍
@batyafreefire3860
3 жыл бұрын
Соймаганда не истид?
Қайран ботакөз кең даланың еркесі киелі киігі.1986 жылдары 250 мыңнан аса киік радиация салдарынан қырылды адамның азғындары тағы қырды не көрмедің сен еркесіай даламның
Тагда лайк👍👍мысалы мен мен турам👍👍
Керемет
Молодец даже начили забывать как они выглядят
Кандай адеми жануар
Жакшы👍
Киелі аң ғой сіздерге Алла разы болсын!
@megatel266
4 жыл бұрын
Азайып баражаткан киели Аңгой рахмет Алла разы болсын
👍👍👍👍
дұрыс!!
Киік - киелі жануар! Көгілдір көкжиекте көлбеңдеген сағымдай жосып бара жатқан киіктің табынына қарап, ойланып қалушы едік. Бұрын ондайды көрмегендер, таңғалып:- Ойпырай! Мынау не деген нөпір? Бізде мұндай ғаламат бар ма еді?- деп.
кобейтип уидің торт тулігіне коссак кой ешкі сиякты болса жаксы болар еді
@Dulu_kosy
5 жыл бұрын
ия рас айтасын!
Етинин дами қандай керемет
@nurikn3015
3 жыл бұрын
Ой тасыңды жегір
Малдез баурым
Дұрыс істерің оң болсын
👍👍👍🥰
Оте дурыс
Дұрыс екен, адамның қасқырлары жаман ғой. Мүйізі үшін қырып салады.
Жаниим сүйкімді екен
Дурыс колга уйретiп ауылда кобейту керек . Тез кобейетiн жануар, едiлбай тукымды кара кой сиякты тез кобейедi жане тозiмтал.
Біздің жақта өте көп.малдың өрісінде жүреді
Коршауды улкен етип салу керек оздерин еркин сезину керек жугиру керек,жугирмесе уй кояны мен дала коянынын курдагын жегендер айра алады,нари дами муйзинин емдик касиети жойылып,колымызбен куртпайык ак бокенди.дала сани табигаттын тылсым кушин умытпайык.
Бұрын үлкен кісілерден еститінбіз қолға үйретілген киіктер туралы
Әйтпесе обал дұрыс болды
сыртқа жіберсе тез үйренеді бірақ қайтара ұстатпай кетеді
Оралдықтардың шығармайтыны жоқ осы , енді ана "казактарды" қазақ қылып жіберіңдер
Кезінде далада ауылдың жанында жайылып жүрген киіктер
биринши ещакты дурыстап багып уйренин казактар
жетпісінші жылдары ұстап асырап көргенбіз
Жақсы ой қоймен немесе ешкімен будандастырса болады Тарбағатайда арқармен қойды буданы барғой
Ассалямуалейкум! Бул жануарды баскада фермаларга берип оларды кобейту керек контракт ретинде сиздер алган толдин балаларын таратын кожалыктарга асырап багам деген дерге
Киикти атып кырган адамнын жазасын берсин
Казыр 2021 жыл. Арада 5 жыл отти. Кииктердин жагдайы калай? Озгерис барса?
Кайдан қолға үйрету отмавание денги
Круга руксат берди Жауыз билик
рұқсат керек өсіру үшін?. Қой сияақты өсірсе дим дə
Когда уйретип кажети жок оганда карайган Акша болинеди года Бир жемкордык тимесен Сол озиде кобееди
Киктер оте тазалыкты жаксы коредй
Каскырлар не жемек сонда???? Азыгын тартып отырсак
Крас
Қор болған киіктер.Қыста ақ бөкен болады.Қазір темір жол да оған жау,оңтүстікке өте алмайды жылы жаққа қыстауға
Сондаяк сиздер тагы бир бас еркек косандар баска канын тазартуга силекциялык жумысын жасап кобиту жумысын жасауга болар еди
Бул қай жерде қалай қабарласуға болады
киик деген жалпы аты.. сонын ишинде болинеди ак бокен кара куйрык деген сиякты.
Жабайы аң жыртқыш көбиген елдің қарулы күштері де дамиды
киіктер жүгіріп жүріп омір сүреді олар оздері ақ көбейеді былай қамап көбейтпейа қою керек мысалы сен ұнамайтынды істетсе ознді еикін сезінбейсінго сол секілді бұл жобалаоы қате
Қолға көнеғоияма.дала тағығысығои.аи қаидам бостекі арамтерліккои.
Киіктер кеңдалада жүрсің жайылып
сыртта қатты жүгірмесе тез өліп қалады
Колга уйренип кетер.Ешкиниде уйреткенгой колга
керметтау чагарнык тагамлык пательня
@era6519
4 жыл бұрын
Что ты калмык?
Қасқыр қолға үйренген менде торт қасқыр бар
@era6519
4 жыл бұрын
Өсіруге бола ма?
@user-jk7bf2em6z
4 жыл бұрын
@@era6519 енді кімге қалай ғооой бірақ опаснооо
@era6519
4 жыл бұрын
@@user-jk7bf2em6z ммм. Ал бөкенді ше занмен рұқсат па?
@user-jk7bf2em6z
4 жыл бұрын
@@era6519 білмейм ғооой сенде сұрақты қоясың екен
@era6519
4 жыл бұрын
@@user-jk7bf2em6z аа. Жарайт сау болнз
Биз озимиз бурын кишкентай куйинде асырадык жылдам уйренет биздики бос журди оздери жайлып уйге кайтып келетин шешемизге мыкты уйренди сутпен асырадык атын марал бокен деп койдык жылдам уйренет истерине саттилик
рққсат берема үкімет киік асырауға сонда?
бұлар қандай үй жануарына ұқсайды өзі тектес мысалы қой ешкі келмейді келмейді иә будандастыруға ешқандай мүмкіндік жоқпа дегенім ғой асеминаця болмайды ау сонда адамға жақындай түсетін беді дегенім ғой
Бол жануар қызыл кітапқа енген қолға ұстаған Адам заңға тартылат дегені қаида Оны не істеисің соиуға болмаит сатуға болмаит бетіне қарап отырасыңба түсінсем бұиырмасын
Дурис қилған қөлға уйретген жақси
😄😄😄😄😁
жангалада каскыр киік асырайды қоян
Қолдан көбейтіп мүйізін сатса болатын шығар
неге осынын кикти коргауга Казактын шамасы келмейме не Кандай ел оз елинде оз жеринде табигатын коргай алмасак
Сайын даланын еркин оскен акбокендери аттен ай браконерьлерден куткару ушин солай истеу де дурыс па бирак далада еркин журу керек кой
😃😃😃😃кийкдин тури коркыныш екен шошкага уксайды
Кызгалдак деп атын жаксы койган екен
ия кобейтсе болады гой уйретсе болады каскырдыда уйретип жатканда болуы керек
@user-ks4cz2oh6h
5 жыл бұрын
ассаламағалейкум қазақ халқы
@user-ks4cz2oh6h
5 жыл бұрын
Ақбөкеннің сүтін қалай тапсам екен,Акем қатты ауырып жатыр еді,мен өзім Шығыста тұрамын,өтінім сіздердің,білсеніздер көмектесіңіздерші,ақшасына сатып аламын,менің ұялы номері,87789356884,87786244925
сабилер сяқты капризный болат екен деген не сөз баласы жоқ қатынба немене
Мүйізді кесіп алған ба?
@user-lq8vg4rf7x
3 жыл бұрын
Ұрғашысында мүіз болмайды
Киік асыраса байқұстар мүйізсіз қалып, тоқал ешкінің күйін кешетін шығар 😀😀😀
Хабар эксперимент не болды барып қаитындарш тағыда
кожожаштагы бокондорго
Муиздери каида🤣
Адамнан үрікпейтін киік онай олжа болып кетпима
Кобеитындер барлык жануарлар бастапкыда жабайы болган уиренеды
Казталвка ауылында кым турат
@sultanbekgaliev8701
5 жыл бұрын
Мен
Кой ешк!мен бирге асырауга болама екен.🐐🐑🐏🐪🐂🐃
🐐🦙🐑🐏🐐
киік емес ақбөкенғой
@user-wu7je3dq7o
6 жыл бұрын
Нұржан Омаров киік
киік қолға үйренбейді
Клондап кобеитиндер сиырдын етиндеи багада магазинде турсын муйизиннин Ози букил расходын жауып тастаиды гои
@user-it3eu5hn7p
4 жыл бұрын
Олай болмайды мүйіздің қасиеті тек жабайы анда болады