No video

AMOC x Ailu Valle ft. Hildá Länsman & Heidi Gauriloff - Steehlaž kååvas

Music video for the song Steehlaž kååvas - Lássalávvu - Lasâláávu from Ailu Valle and Amoc, featuring Hildá Länsman and Heidi Gauriloff.
© Uksi Productions, 2022.
Song is the 2nd single from Ailu Valle & Amoc upcoming album “PROFELAČČAT”, and a part of the research and art collaboration projects "LOGI" and "ÁRBI" in “The Ontological Politics of Sámi Cultural Heritage” led by Sanna Valkonen and funded by Kone Foundation and Suomen Akatemia.
The video is a part of the new Siida Sámi Museum exhibition in Anár. The premiere of the video was in the exhibition opening 1.6.2022.
Funders: Sámi Museum Siida, Kone Foundation, Dialogues and Encounters in the Arctic, Riddu Riđđu, Sámi Council.
Special thanks: “The Ontological Politics of Sámi Cultural Heritage” working group - Sanna Valkonen, Veli-Pekka Lehtola, Stina Aikio, Áile Aikio, Marja Helander, Sigga Marja Magga and Saara Alakorva. Kaksama Craft/Inarin porofarmi, Ružže, Ánná Morottaja, Oula Hetta, Janita Rantanen, Salla Mehtälä, Outi Pieski & Pekka Aikio. + all the ones we forgot!
Producers: @villeffff, Ailu Valle, Amoc
Manuscript: Ailu Valle, Amoc, @villeffff
Cinematography: @villeffff
Film editing: @villeffff
Film crew: @villeffff, Ailu Valle, Amoc, Eino Palokangas
Lyrics: Ailu Valle, Amoc, Heidi Gauriloff
Yoik: Hildá Länsman
Beat: Juan
Mix: Jazmanaut Kesti
Master: Jazmanaut Kesti
************
Lyrics ( translations in comment section):
Yoik: Hildá Länsman
1. Verse: Ailu Valle
“Eana min eadni ja Beaivváš min áhčči
ráinnasin šelggoda jogažiin čáhci
muh midjiide maid meara márra lea ráhkis”,
álggaha siiddaisit árrana gáttis
son joatká, ”Álo mii leat leamašan dáppe,
sámit ráfis duháhiid jagiid čáhke,
orohagaid gaskka máttuid luottaid miel johtit
sogain ja siiddain sieiddiide lohpi
diiddastit, vai birge stoarbman ja borgan
bivdimiin ja giitimiin, siivui ja čorgat
ordii gáldu báldii cegget mii goađi
biekkaid miel begget dat fiidnámus luođit
main mii muitit ja muitalit ovddos ja
sitkadin, hutkájin, suodjalit doloža
eallit mis, bealli mis ja min bearrašis
divrras šiella, čielgedáktin min eallimis”
Yoik chorus: Hildá Länsman
2. Verse: AMOC
Sun lii madduidis láppám,
táppám já kuhháá kuáddám
táápus já vástádâsâid vuáttám,
kavnâm luptâstis uámi lávukággá.
Sun juátká, já kávná kovjiis ilddest
äijih-rohe tovláá peivikirjeest
äijihist kove pärnin asâttâhvisteest
já mon väivi lii, tom uáiná nirveest.
Miäldusin kove vyelni lohá:
“Illámielâi sämikandâ čuovviittâs porá.
Asâttâh laasâ kulgâškuát, ko äigi hurgá,
te moje-uv kuuloold puunjâg já ružžáá.”
Já talle kove kačča kieđâst.
Kivkked konnjâleh čierâsteh nierâst
já sun kii lii läpittâm jieijâs, sun njielâst.
Tuođâlávt smietâst:
“Lii-uv muu saje tääbbin vâi ulguubeln Säämi,
ko ain aassâmpäikki lii lam jottee häämist.
Jis täälgin ij tääppin lah oovtsajan pääcciđ,
lep ain lamaš tiebbin, ain lamaš tääbbin”.
Yoik chorus: Hildá Länsman
3. Verse: Heidi Gauriloff
Nuõrttjânnmest Peäccam vuuʹdest jälstiim,
jieʹllem ekksaž-jårrõs kueʹlljääuʹri mieʹldd
sooǥǥi sââʹj ǩiiđ, ǩieʹzz da čõõuč
täälvas õõutâst siʹjdde noorõʹtteš
Šõʹdde vääin da sirddi äiʹǧǧ da ääʹhnesvuõtt, pueʹrab ärvvsa oummu
preddnid njeeʹʒsteš meädda määddast,
preddneem vaʹlddeš kueiʹmm kueiʹmsteez čorru
Ååʹn pâi raaj lueʹdde, ekksažserddǩeäinid hiâvte
čuäʹrvv-vueiʹv kuâđđje, raaj tue´ǩǩen
tuâlʼjõž domm paaldâst, leša kuʹǩǩen
steehlaž kååvas luõddnõõvvâm
leša kuuitâǥ veâlâinn ceäggad
Prechorus: Heidi Gauriloff
Steehlaž kååvas, kuuitâg seämma meeran
steehlaž kååvas, kuuitâg õhttân meeran
Yoik chorus: Hildá Länsman

Пікірлер: 51

  • @1Saivo
    @1Saivo2 жыл бұрын

    Lyriikat suomeksi: Joiku: Hildá Länsman 1. säkeistö: Ailu Valle ”Maa äitimme ja Aurinko isämme puhtaana kimaltelee joissa vesi mutta meille myös meren pauhu on rakas” aloittaa kylänvanhin tulisijan äärellä hän jatkaa: ”Aina olemme olleet täällä tuhansia vuosia saamelaiset rauhassa mahtuivat asentopaikkojen väliä esivanhempien jälkiä kulkea suvuilla ja siidoilla seitoihin lupa katsoa enteitä, jotta pärjää myrskyssä ja pyryssä pyytämällä ja kiittämällä, kiltti ja huolellinen puurajaan lähteen viereen pystytämme kodan tuulten mukana kantautuvat ne hienoimmat joiut millä me muistamme ja kerromme eteenpäin sitkeänä, kekseliäänä, suojelemme muinaista eläimet meissä, puolet meistä ja perheestämme arvokas syntymälahja, selkärankana elämässämme” Joiku: Hildá Länsman 2. säkeistö: AMOC Hän on juurensa kadottanut, hävinnyt ja kauan kantanut tappiotaan ja vastauksia jäljittänyt, ullakoltaan löytänyt vanhan laavukankaan. Hän jatkaa, ja löytää pölyiseltä hyllyltä isoisä-vainaan vanhasta päiväkirjasta isoisästä kuvan lapsena asuntolassa ja kuinka tukalaa on, sen näkee pärstästä. Saatteena kuvan alla lukee: “vastentahtoisesti saamelaispoika sivistystä syö asuntolan ikkunan lasi alkaa valua, kun aikaa kuluu, niin hymykin hiljalleen vääntyy ja irvistyy.” Ja sitten kuva tippuu kädestä. Pian kyyneleet laskettelevat poskella ja hän, joka on hukannut itsensä, nielaisee, totisena miettii: “onko paikkani täällä vai Saamenmaan ulkopuolella, jos aina asuinpaikka on ollut liikkuvassa muodossa, Jos nytkään ei tapana ole yhteen paikkaan jäädä ollaan aina oltu siellä, aina oltu täällä” 3. säkeistö: Heidi Gauriloff Itämaassa Petsamon alueella asuimme, elämän vuosikierto kalajärvien mukaan sukujen paikat kevään, kesän ja syksyn, talveksi yhdessä kylään kokoonnuttiin Saapuivat sodat ja evakkoaika ja ahneus, parempiarvoiset ihmiset juuret kiskaistiin pois maasta, juuremme otettiin toisistaan erilleen Nyt vain rajat halkovat, vuotuismuuttoreittejä tuhosivat sarvipäät jäivät, rajan takana entisaikojen koti lähellä, mutta kaukana lasinen laavu halkeillut mutta kuitenkin yhä pystyssä Prechorus: Heidi Gauriloff lasinen laavu, kuitenkin samana kansana lasinen laavu, kuitenkin yhtenä kansana Joiku: Hildá Länsman

  • @sakkeraappana

    @sakkeraappana

    2 жыл бұрын

    Hienoa että suomensitte sanat 👍 aika deeppiä settiä ja hyvä niin 🔥

  • @elq9405

    @elq9405

    Жыл бұрын

    Kiitos käännöksestä! Todella ravistelevaa ja vaikuttavaa tekstiä.

  • @else8416
    @else84165 күн бұрын

    Kuulin tämän toissa päivänä Siidassa ja tämä todella pysäytti kuuntelemaan. Meni ihon alle ja luihin ja ytimiin. Sanoja en ymmärtänyt, mutta nyt kun luin suomennoksen, viestin kyllä ymmärsin oikein. Upea teos! ❤

  • @1Saivo
    @1Saivo2 жыл бұрын

    Lyrics in English: Yoik: Hildá Länsman Verse 1: Ailu Valle “Earth, our Mother and Sun, our Father the clear waters of rivers sparkle but we also love the roaring of the sea” begins the village eldest by the fire and continues: “We have always been here for thousands of years the Sámi walked peacefully along our ancestors’ paths between the dwellings families and siidas could ask the seidas for magic to cope with wind and snow ask and give thanks, be kind and careful on the edge of the forest beside the spring we build our hut the wind carries the finest joiks in which we remember and retell tough and inventive, we protect what is ancient the animals in us, half of us and our families a precious gift received at birth, backbone of our lives” Yoik: Hildá Länsman Verse 2: AMOC She has lost her roots lost and for long carried her defeat and looked for answers, in the attic found an old lean-to canvas. She goes on and finds on a dusty shelf inside her late grandfather's old diary a picture of her grandfather as a child in the dorm and how tough it is, you can tell by his face. To explain it reads under the picture: “against his will a Sámi boy takes in education the glass of the dorm window starts to flow with time, and the smile slowly twists and becomes a grimace.” And then the picture falls out of her hand. Tears soon flow down her face and she, who has lost herself, swallows, gravely considers: “is my place here or outside Sápmi, if my dwelling has always been movable, If even now I am not used to staying in one place we have always been here and always been there” Yoik: Hildá Länsman Verse 3: Heidi Gauriloff In Petsamo in eastern lands we did live, life’s yearly cycles told by lakes rich in fish spring, summer and autumn in families’ own places winters together in the village Came the war, evacuation and greed, people of more value the roots were pulled out of the ground our roots were separated Now split by borders, trails we travelled each season destroyed livestock left behind, across the border our home of ancient times is near but far the lean-to made of glass has cracks but still stays up Prechorus: Heidi Gauriloff: a lean-to made of glass, but still the same people a lean-to made of glass, but still one people Yoik: Hildá Länsman

  • @hape3

    @hape3

    Жыл бұрын

    Ollu Gittu, great work

  • @user-hr3uw1nd2m
    @user-hr3uw1nd2m2 жыл бұрын

    Kiitos lyriikoista. Surulliset mutta niin kauniit.

  • @semirecumbentoneYT
    @semirecumbentoneYT10 ай бұрын

    Aggressive, full of inner trapped feelings, oppression and sadness, but nature scenes are beautiful

  • @ismorautiainen814
    @ismorautiainen814 Жыл бұрын

    Aivan mahtavaa tavaraa, uusi fani ilmoittautuu :D iso sydän siitä että laitatte myös suomennoksen näkyville. Kaikkea hyvää, jään innolla odottamaan lisämateriaalia.

  • @teijosalonpaa1384
    @teijosalonpaa13842 жыл бұрын

    Ensimmäistä kertaa loskaan löysin uutta musiikkia museosta, Siidasta. Kappale soi yhden vitriinin ohessa, ja katsoin Shazamilla mikä biisi on kyseessä. Upea on kappale 😀.

  • @sakkeraappana
    @sakkeraappana2 жыл бұрын

    No huhhuh olipa siisti video 🔥 biisi myös kova 🤌💪

  • @dane5181
    @dane51812 жыл бұрын

    Huh mitä tykitystä! 💪🏻 Arvostan suuresti.

  • @lilliR2
    @lilliR2 Жыл бұрын

    Vetää hiljaiseksi. Kiitos tästä! Suomenkielinen sanoitus vahvisti, sen minkä musiikki jo kertoi. Kauniisti kertoo musiikki raskaan tarinan

  • @LebowskiDudeful
    @LebowskiDudeful11 ай бұрын

    Täydellinen kollaboraatio!

  • @adrii37
    @adrii372 жыл бұрын

    Great job!!! 💙

  • @fixit8492
    @fixit84922 жыл бұрын

    Nyt räjähti tajunta, uutta Ailulta et Amocilta. Stuorra Giitu!

  • @fixit8492

    @fixit8492

    2 жыл бұрын

    Kirjoitin ennen kuin kuulin, gula gula, naiseutta en väheksy, luonnon pyhimmät panivat joikuksi myös, vahva on

  • @jacksolhaug7070
    @jacksolhaug70702 жыл бұрын

    Nice. 🥰

  • @anjaguerard3976
    @anjaguerard3976 Жыл бұрын

    Kiitos!

  • @fixit8492
    @fixit84922 жыл бұрын

    Nyt oon kuunnellut tän jo tuhat kertaa, osaan ulkoa lyriikat vaikken saamea, mutta kaiken ymmärrän kuin the great white ninja. Enpä jaksais odottaa lisää Ailun uudesta albumilta kuultavaksein

  • @beritellenutsi7840
    @beritellenutsi7840 Жыл бұрын

    Wow..... ❤

  • @jennijylha3404
    @jennijylha34042 жыл бұрын

    Ensimmäisen kerran kun tämän videon näin niin tuli kyyneleet silmiin.

  • @elq9405

    @elq9405

    Жыл бұрын

    Tämä on todella vaikuttava esitys. Kyyneleet tulee myös Ailun taitavasta suomennoksesta. Kyllä on saamelaisten kohtelu ollut hirvittävää.

  • @LebowskiDudeful
    @LebowskiDudeful Жыл бұрын

    Innolla odotan lisää! Tarpeeksi kun suomennoksia lukee, oppii biisi biisiltä kieltäkin. Inarinsaamea oppimalla on eri vaikea jäädä työttömäksi. Vain 300 puhujaa sillä saamella. Vielä kun voisi oppia inarinsaamea muuttamatta, ihan verkossa, tekisin vaikka maisterin siitä, 15v opiskelua toki ensin.

  • @harrihanell
    @harrihanell2 жыл бұрын

    Mahtava kiitos.

  • @mirebell2473
    @mirebell24734 ай бұрын

    Muistan ❤

  • @fixit8492
    @fixit84922 жыл бұрын

    Etenkin tuo Amocin osuus puhutteleepi, huikea, minut on noitunut jo yksi Gierrat ja Guovža kekä lieneepi lihkkain

  • @mj7652
    @mj7652 Жыл бұрын

    Wauuuu😍

  • @birsum5504
    @birsum55042 жыл бұрын

    İskandinavya denince akla insani gelişmişlik endeksi, demokrasi, kadın-erkek eşitliği, Gini katsayısı gibi gelişmişliği gösteren ve ne kadar ileri olduklarını anlatan ölçümler gelir. Müthiş coğrafya, yeraltı zenginlikleri, eğitim modeli, sağlık sistemi, sosyalist belediyeler ile övünen İskandinavya yüzyıllardır “yerli halk” sorunlarıyla boğuşmakta. İskandinavya’nın kuzeyinde yaşayan Sámi toplulukları hala etnik yok olma tehditi altında hayatta kalma savaşı veriyor. Bu yazıda Sámi halkının tarihi, gelenekleri ve karşılaştıkları zorlukları incelerken İskandinav hükümetlerinin bu soruna nasıl yaklaştıklarından bahsetmek istiyorum. Etnik sorunlar genelde Avrupa’nın kuzeyiyle ilişkilendirilmez. Kuzey Avrupa “Eski Dünya”ya nazaran daha stabil bir tarihe sahiptir. Topraklarının verimsiz olması, zorlu iklim koşulları ve coğrafi zorluklar “Dünya’nın Sonu” olarak nitelendirilen bu coğrafyanın çok tercih edilmemesine neden olmuştur. Etnik-kültürel çeşitlilik ve bu çeşitliliğin yarattığı sorunlar ılıman iklime ve tarımsal verimliliğe sahip; bu nedenle de sınırları sürekli değişen, İmparatorlukların, güçlü orduların fethetmek için hayal kurdukları coğrafyalara aittir. Tarihte her toplumun ve merkezi yönetimin geçmişinde utanç verici olaylar vardır. Bazı toplumlar bu olaylarla daha hızlı yüzleşip çağın gerekliliklerine uyabilirken bazıları sorunu görmezden gelip, yokmuş gibi davranıp çözmek için adım atmaz veya bu gibi adımların beka sorununa neden olacağını, dış güçlerin aç kurtlar gibi beklediğini halkına empoze eder. Bakalım İskandinav hükümetleri Sámi sorununu nasıl algılamış, süreç içinde hangi adımları atmış. Öncelikle biraz Sámilerden bahsetmek gerekiyor. Sámiler Norveç’in, İsveç’in, Finlandiya’nın ve Rusya’nın kuzey bölgelerinde yaşayan Fin-Ugor kavimleridir. Norveç’in Finnmark idari bölgesinde, İsveç’in ve Finlandiya’nın Lappland bölgelerinde, Rusya’nın da Kola Yarımadası’nda yaşarlar. Nüfuslarının 80,000-100,000 arasında olduğu tahmin ediliyor ve 60,000 kadarı Norveç’te yaşıyor. Genel geçim kaynakları kıyı balıkçılığı, hayvan postu ticareti ve hayvancılıktır. Hayvancılıkta yarı konar göçer ren geyiği yetiştiriciliği ön plana çıkar. Samilerin büyük bir bölümü tam zamanlı ren geyiği yetiştiriciliği ile uğraşmaktadır. “Lappland” Latin kökenli bir terim olduğu için Sámiler vatanlarının Lappland, kendilerinin de “Lapon” olarak nitelendirilmesini istemezler. Kendi dillerinde bu coğrafyanın adı Sápmi’dir ve burada yaşayanlara da Sámi denir. Sámilerin anayurdu şu an Rusya sınırları içinde olan Volga Nehri’nin kuzey kıyıları ve Ural Dağı etekleridir. Dilleri Fin-Ugur Dil Topluluğu’na bağlıdır ve bu bağlamda Türkçe ile ilişkisi vardır. Fin-Ugur toplulukları milattan önce 2000 yılından başlayarak ren geyiklerinin peşinden kuzey nehir rotaları boyunca kuzeybatıya doğru ilerlemeye başlarlar. Grubun çoğunluğu Rusya-Finlandiya sınırına yerleşir ve burada ren geyiği yetiştiriciliğine devam ederler. Ufak gruplar halinde bu merkezden etraftaki coğrafyaya zaman içinde dağılmaya başlarlar. Yeni keşfettikleri soğuk, kuzey coğrafyalarda yaşamın milattan önce 10.000 civarı başladığı düşünülüyor. Buralarda avcı toplayıcı Komsalar olduğu biliniyor. Yani Sámiler buralara gelene kadar kimsenin ilgisini çekmemiş, verimsiz, soğuk bir coğrafya. Daha sonra Cermen halkları Orta Çağ boyunca kuzeye ilerlerken şimdiki Norveç, İsveç ve Finlandiya’nın güneylerine yerleşirler. Sámiler de biraz daha ilerleyip Rusya sınırın geçtikten sonra bu ülkelerin kuzey bölgelerine kadar devam ederler. Ortaya çıkan yeni durumda güney İskandinavya’da Cermen ırkından Vikingler olarak bildiğimiz ticaret ve yağmacılıkla uğraşan denizci topluluklar; kuzeyde de ren geyiği yetiştiriciliği ile uğraşan Sámiler bulunuyordu. Uzun yıllar boyunca bu iki farklı topluluğun birbiriyle iletişimi fazla değildi. Vikingler kuzeye gitmek istemiyor; Sámilerin de güneye inmek gibi bir amacı yoktu. Birbirleriyle alıp veremedikleri olmadığı için büyük sorun yaşamadan hayatlarına devam ettiler. Kuzeyde samiler ren geyiği ve balık yerken güneydeki Norveçliler Avrupa ile kurdukları ticaret rotaları sayesinde birçok ürüne ulaşabiliyorlardı. İskandinavya’da yetişmediği için özellikle tahıl ürünleri, çeşitli baharatlar, lüks tüketim ürünleri bu ticaret rotaları sayesinde İskandinavya’ya gelebiliyordu. Norveçliler de özellikle Lofoten Adaları’nda yaptıkları morina balığı avcılığı sayesinde dışarıdan aldıkları ürünlerin karşılığını morina balığı ve balık yağı sayesinde ödeyebiliyorlardı. Sámiler’in yerleşim yerlerinden göçe başlamaları ilk olarak 1350’lerde bütün Avrupa’yı vuran veba salgını nedeniyle gerçekleşti. Güneyde yaşayan Cermen Norveçliler Avrupa ile sürekli ticaret halinde olduklarından bölgeye veba salgını taşınmıştı. Güneydeki nüfusun büyük çoğunluğu vebaya kurban verildi. Tarlaların, çiftliklerin %60-70’i sahipsiz kaldı. Güney ile ve Avrupa’nın geri kalanı ile yakın ilişkide olmayıp kendi halinde yaşayan Sámiler bu salgından neredeyse hiç etkilenmediler. Güneydeki veba salgını sonucu Norveç’in ana gelir kaynağı balıkçılık büyük sekteye uğradı. Bundan dolayı kuzeydeki Sámiler Lofoten Adaları’na gelip balıkçılık yapmaları için teşvikler verildi. Birçok Sámi biraz daha güneye inip burada balıkçılık ile uğraşmaya başladılar. Böylece Sámiler “Deniz Sámileri” ve “Dağ Sámileri” olmak üzere iki gruba ayrılmış oldu. Günümüzde Dağ Sámileri’nin oranı sadece %10’a kadar düşmüştür.

  • @LebowskiDudeful

    @LebowskiDudeful

    Жыл бұрын

    Johan puhu poika pitkästi, mutta asiastakin. Spas & Dessukkular

  • @LebowskiDudeful
    @LebowskiDudeful Жыл бұрын

    Kiitos biisistä. Niin voimaannuttava, läpi suomaan harmaan kivenkin, koska pakko oli.

  • @birsum5504
    @birsum55042 жыл бұрын

    1635’te İsveç’in kuzeyinde bulunan gümüş madenlerinde karın tokluğu pahasına çalıştırmak için iş gücü aramaya başladılar ve hemen akıllara burada yaşayan ilkel Sámiler geldi. Çalışma kampı koşullarında özgürlükleri ellerinden alınmaya başlanan Sámiler bölgeden göç etmeye başladı ve İsveç Sámi nüfusu bu nedenle azalmaya başladı. 18. ve 19. yüzyıla gelindiğinde güçlenen ve merkezileşen Norveç ve İsveç Krallıkları kuzey bölgeleri egemenliklerini güçlendirmek isteyince asimilasyon politikaları başlamış oldu. Sámileri kuzeyde yaşayan ilkel, pagan topluluklar olarak görüyorlardı ve bu “yabani” toplulukların medenileştirilmesi ve Hristiyanlaştırılması gerekiyordu. 1889 yılında zorunlu 7 yıllık eğitim başladı. O zamana kadar ren geyiklerinin ritmine uyarak açık, uçsuz bucaksız coğrafyada, şaman hikayelerle, masallarla büyüyen çocuklar okullarda didaktik eğitim modeliyle tanıştı ve kültürleri silinmeye başladı. Okullarda Sámi dili kesinlikle yasaktı. Birçok çocuk zorla misyoner hareketin kurbanı oldu. Yatılı din okullarına gönderildiler. Bu konuyu işleyen 2016 yapımı "Sami Blood" isimli filmden bir kare Aynı dönemlerde güneyde yaşayan “Ari” kişiler kuzeye yerleşmeleri karşılığında teşviklere boğuldular. Askerlikten muafiyet, arazi ve su hakkı, vergi indirimi gibi birçok teşvik verdiler ve böylece bölgedeki Sámi etkinliği kırılmaya çalışıldı. En yıkıcısı 1900-1940 arası Norveç’in Sámi kültürünü silmek için büyük para ve güç harcamasıyla oldu. Çıkarılan yasalar ile tarım arazilerinin kullanılması, alınıp satılabilmesi için Norveççe bilmek ve Norveç ismine sahip olma şartları arandı. 1913’te en verimli araziler “Ari” halka verildi. Sámilerin büyük çoğunluğu isimlerini değiştirdi, Norveççe öğrenmeye başladı. Böylece Sámice bilen insan sayısı çok hızlı bir şekilde azalmaya başladı. Diğer büyük yıkıcı olaylar silsilesi İkinci Dünya Savaşı boyunca gerçekleşti. İskandinavya’yı hızla işgal eden Almanya savaşın aleyhlerine dönmesinden sonra geri çekilirken uyguladığı, “Yakıp Yıkma Taktiği” nedeniyle Sámilerin kültürel ve dinsel merkezleri, çadırları, hayvanları, sınırlı tarım arazileri ve ren geyiği otlakları büyük zararlar gördü. Savaş bittikten sonra ortam biraz rahatladı. Sámilere olan baskılar azalmaya başladı. Fakat bu sefer de yerleşik oldukları ülkelerde çıkan madenler ve refah seviyelerinin hızla yükselmesi nedeniyle binlerce yıldır yaşadıkları coğrafyada ekonomik gelişmenin getirdiği tehditlere maruz kalmaya başladılar. Örneğin; Norveçin kuzeyinde yeralan Alta şehrinde 1979 yılında inşa edilecek olan hidroelektrik santrali gerilimi artırdı. Bölgenin madenler açısından çok zengin olması da başka bir tehdit unsuru. Buradan ciddi şekilde gümüş, demir ve petrol çıkarılıyor. Kurulan baraj, santral, maden, vs gibi yapılar Sámi kültürüne zarar veriyor. Bu yapılar için inşa edilen yollar Sámilerin otlaklarını ve su kaynaklarını olumsuz yönde etkiliyor. Kuzeydeki petrol boru hatlarından sızan petrol geleneksel balıkçılığa büyük zararlar veriyor. Ren geyiklerinin binlerce yıldır kullandıkları rotaları değiştirmeleri gerekiyor. Sámiler genellikle köy sınırlarını iki nehir arasında kalacak şekilde belirliyorlar. Bu sayede serbest şekilde arazide yaşayan ren geyiklerinin diğer köylerin ve ailelerin geyikleriyle karışması engelleniyor. Sámilerin ren geyikleri ile müthiş güçlü bağları var. Binlerce yıldır ana geçim ve yaşam kaynakları ren geyikleri. Onlara dair o kadar çok hikaye ve inanış var ki; kültürel ve dini yaşamın tam ortasında yer alıyor bu canlılar. Bu nedenle ren geyiklerine çok fazla önem yükleniyor. Örneğin yeni doğan bir Sámiye yine yeni doğmuş bir ren geyiği hediye ediliyor. Yavru ren geyikleri arazide dolaşırken her zaman annelerinin izinden gidiyorlar. Bu rotayı hiçbir zaman unutmuyorlar. Bu sayede ren geyiklerinin peşinden giden bir Sámi de aynı zamanda annesinin, anneannesinin ve büyük büyük anneannesinin adımlarını takip etmiş oluyor. Bu güçlü duygusal bağın bir elektrik santrali, rüzgar türbini ya da bir maden ile bozulmasını istemiyorlar. Hele ki bu kurulan altyapıların bölge halkına hiçbir faydası bulunmazken. Bu gibi projelerde söz hakkı sahibi olabilmeleri için Sámiler 1986 yılında bayraklarını ve milli marşlarını oluşturdular. 1989’da ilk Sámi milletvekili meclise girdi. Yaşadıkları bölgede kendi meclislerini kurdular ve Norveç’te 2005’te Sámi Meclisi’ne kendi bölgelerinde sınırlı da olsa karar alma hakları tanındı. Finnmark’ta yaşayan Sámiler kendi meclisleri vasıtasıyla yaşadıkları eyaletin seçimlerine %50 oranında etki edebiliyorlar. Geleneksel olarak ren geyiği yetiştiricili Sámilere ait olduğu için başkalarının ren geyiği ile uğraşmasını yasaklatan bir dizi karar çıkarabildiler. Su kaynaklarının kullanılması, ağaç kesiminin kontrollü yapılması, kaçak avcılıkla savaşma gibi birçok konuya eğiliyorlar ve aktif siyaset yapıyorlar. Örneğin; Kuzey Finlandiya’da ciddi ağaç kesimi yapılıyor. Ren geyiklerinin tek yiyeceği olan yosun benzeri likenler kışın arazi karla kaplı iken yaşlı ağaçların gövdelerinde bitiyor. Kışın ren geyikleri bu sayede gıdadan mahrum kalmıyorlar. Fakat bu ağaçların kesilmesi demek ren geyiklerinin yiyecek bulamayıp açlıktan ölmesi anlamına geliyor. Bir diğer örnek İsveç’in Pitea bölgesinde kurulması kararlaştırılan dünyanın en büyük rüzgar türbini tarlası. Projeye göre 1.000 adet türbin inşa edilecek. Sámilerin bu projeye de güçlü şekilde karşı çıkması sayesinde İsveç hükümeti Birleşmiş Milletler Irk Ayrımcılığı Komitesi ve İnsan Hakları Komitesi’nden ciddi uyarılar almıştır. Sámi kültürünü ve doğasını tehdit eden bir başka konu da NATO’nun kuzeyde yaptığı tatbikatlar ve bomba denemeleri. Geri dönülemez şekilde suya, toprağa, bölgede yaşayan canlılara ve atmosfere verdiği zararlardan dolayı bu gibi denemelerin acilen yasaklanmasını talep ediyorlar. Sámiler bu coğrafyaya gelip yerleştiklerinde ülke sınırları denen şeyler yoktu. Yarı göçebe şekilde binlerce yıl burayı vatan bellediler. Uçsuz bucaksız arazileri verimsiz olduğu için kimsenin umrunda değildi. Sonradan sınırlar çizilince ren geyiklerinin yüzlerce yıldır izledikleri rotaları değiştirmeye başladılar. Daha sonra merkezi eğitim ve ekonomi sistemleri yürürlüğe girince hayat tarzlarını bu yeni karşılaştıkları modele uydurmaya zorlandılar. Yani "medenileşmek" zorunda kaldılar. Günümüzde İsveç, Norveç ve Danimarka dünyanın en gelişmiş ülkeleri arasında. Bu ülkeler ne kadar sosyal devlet anlayışına sahip olsalar da temel prensip "ekonomiye ve topluma katkı" üzerine oluşturulmuştur. Sámiler bu gelişmiş ekonomide yer almadıkları için de "topluma fayda sağlamayan" topluluk olarak görülmüşlerdir. Dönem dönem Sámilerin ren geyikleri ülke sınırlarını geçip otladıkları için iki-üç farklı ülkeye aynı anda vergi ödedikleri bile olmasına rağmen yaşam alanları gittikçe daha da sınırlandırılır hale gelmiştir. Özellikle yeni yapılan yollarda araçların çarpması ve sırf Sámilere zarar vermek için kaçak avlanan aşırı sağcılar ren geyiği popülasyonuna ciddi etkide bulunuyor. İnternet ve dış dünya ile tanışan genç nesil geleneklerine sırt çeviriyor ve ailelerini beğenmez hale geliyor. Her yıl daha fazla genç bölgesini terkediyor ve umudunu güneydeki büyük şehirlerde arıyor. Oldukça meşakkatli ren geyiği yetiştiriciliği ile uğraşmak istemeyen birçok insan hizmet sektöründe en az gelir getiren işleri yapmaya başlıyorlar. Özellikle kuzey Norveç'te neredeyse bütün kat hizmetleri görevlileri Sámilerden oluşuyor. Yıllarca süren asimilasyon politikaları nedeniyle dillerini unutan, isimlerini de değiştiren Sámilerin sayısı günden güne azalıyor. Lappland turları gerçekleştiren birçok tur firması da bu kültüre verilen zarara destek oluyor. Otantik Sámi hayatı diye insanlara gerçeği hiç yansıtmayan aktiviteler sunuluyor. Sámi el işçiliği diye satılan birçok hediyelik eşya Çin yapımı plastiklerden oluşuyor. Yerel kıyafetlerin bile bölge halkının gelenekleri ile çoğu zaman hiçbir bağlantısı bulunmuyor. Finlandiya'nın kuzeyinde bu durum özellikle büyük sorun olmaya başlamış durumda. Lunapark gibi beşer dakika ren geyiğine bindiğiniz turlar düzenleniyor. Daha birçok örnek verilebilir ama bu eleştiri de başka bir yazıya kalsın. Son olarak; gezdiğimiz bölgelerde yaşayan yerli halkın hassasiyetlerine önem göstermek, onların farkına varmak, bazen seslerini duyurmalarına yardımcı olmak, bazen de düşünüp gördüklerimizden nasıl ders çıkabiliriz diye düşünmek de konunun bize düşen kısmı olsun. "Hadi git sevgili arkadaşım. Artık özgürsün. Bir daha birbirimizi bulana kadar

  • @Ayshire-qy1fs
    @Ayshire-qy1fs9 ай бұрын

    Kuulin tämän Siidassa kesällä ensimmäisen kerran ja pysähdyin kuuntelemaan vielä toisen ja kolmannenkin kerran. Harvoin on mikään kappale iskenyt tajuntaan näin voimakkaasti. Sen jälkeen onkin tullut löydettyä ihan uutta musiikkia tyylilajista, jonka en olisi koskaan uskonut kolahtavan itseeni.

  • @jeanettewaverly2590
    @jeanettewaverly2590 Жыл бұрын

    Sami rap. Cool!

  • @Cosmikh0bo
    @Cosmikh0bo2 жыл бұрын

    Mistäkö mulle kuuntelukokemus koostuu? Kylmistä väreistä ja kyyneleistä, iskee voimalla ku tunturituuli koleana iltana

  • @Cosmikh0bo

    @Cosmikh0bo

    2 жыл бұрын

    Ei ees täys äänenvoimakkuus riitä haluis Lennyä lainaten vääntää volyymin 120% !

  • @anttilanainoapoika
    @anttilanainoapoika10 ай бұрын

    Nyt kun keminsaameakin ollaan ihan hyvin jo saatu rekonstruoitua, olisi hyvä ottaa keminsaamelaisiakin mukaan seuraavaan collabbiin.

  • @geirandersberg5902
    @geirandersberg59022 жыл бұрын

    ŠOŠ

  • @kuellhyk
    @kuellhyk4 ай бұрын

    мунн мӣллтма ля̄

  • @oskumustatuli
    @oskumustatuli Жыл бұрын

    the last sami singer sounds pretty rusi..

  • @alexvasilachi9558

    @alexvasilachi9558

    Жыл бұрын

    a few sami languages are spoken in russia

  • @rauniakerstrom7294
    @rauniakerstrom7294 Жыл бұрын

    Tosi hyvä vaikka en ymmärtänyt sanaakan !

  • @LebowskiDudeful
    @LebowskiDudeful10 ай бұрын

    On tää aikamoista lasilaavulla eloa koko Suomen alueella. Yksikin luonnonlääke huuleen, vaikkapa kannabissavuke, ja lentää ulos yhteiskkunnasta, edes keskusteluapuun ole asiaa jos käyttää kipulääkkeenä kannabista ihminen jolta sanotaanko vaikka puuttuu käsi. Lasilaavu tämä yhteiskunta joka ei kestä mitään poikkeavaa tai monikulttuurista. Ilmeisesti linnun lentokin on liian eksoottista kun yhdestä lasiin osumasta koko laavu särkyy. Steehlaž kååvas on todellakin päivän biisin nimi, lasilaavu.

  • @noname_anonymous
    @noname_anonymous Жыл бұрын

    terveisiä Laatokalta! #inkeri_itsenyäisyys!

  • @LebowskiDudeful

    @LebowskiDudeful

    Жыл бұрын

    Sukulaiskansa !